ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP HỌC KÌ II MÔN LỊCH SỬ

Thứ bảy - 01/05/2021 21:27

Câu 1: Lập bảng tóm tắt các sự kiện chính trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn từ năm 1418 đến 1427 ?

STT	Niên đại	Sự kiện
1	Ngày 7 - 2 - 1418	Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, do Lê Lợi lãnh đạo, bùng nổ.
2	Năm 1424	Nghĩa quân Lam Sơn giải phóng được Nghệ An.
3	Năm 1425	Nghĩa quân Lam Sơn giải phóng được Tân Bình, Thuận Hóa.
4	Năm 1426 + Tháng 9 – 1426 + Tháng 11 - 1426	Lê Lợi và bộ chỉ huy quyết định mở cuộc tiến quân ra Bắc, mở rộng phạm vị hoạt động. Chiến thắng trận Tốt Động - Chúc Động.
5	Cuối năm 1427	Chiến thắng trận Chi Lăng - Xương Giang. Khởi nghĩa Lam Sơn toàn thắng.

Câu 2: Nêu nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
          * Nguyên nhân thắng lợi:
- Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn thắng lợi vẻ vang là do nhân dân ta có lòng yêu nước nồng nà, ý chí bất khuất quyết tâm giành lại độc lập tự do cho đất nước, toàn dân đoàn kết chiến đấu. Tất cả các tầng lớp nhân dân không phân biệt nam nữ, già trẻ, các thành phần dân tộc đều đoàn kết đánh giặc, hăng hái tham gia kháng chiến (gia nhập lực lượng vũ trang nhân dân, tự vũ trang đánh giặc, ủng hộ, tiếp tế lương thực cho nghĩa quân,...)
- Thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn gắn liền với đường lối chiến lược, chiến thuật đúng đắn, sáng tạo của bộ tham mưu, đứng đầu là các anh hùng dân tộc Lê Lợi, Nguyễn Trãi. Những người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa đã biết dựa vào dân, từ cuộc khởi nghĩa phát triển thành cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc quy mô cả nước, hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ giải phóng đất nước.
          * Ý nghĩa lịch sử:
- Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn thắng lợi đã kết thúc 20 năm đô hộ tàn bạo của phong kiến nhà Minh, mở ra một thời kì phát triển mới của xã hội, đất nước, dân tộc Việt Nam - thời Lê sơ.
Câu 3: Trình bày và vẽ sơ đồ bộ máy chính quyền thời Lê sơ.
          * Bộ máy chính quyền thời Lê sơ:
- Sau khi đánh đuổi quân Minh ra khỏi đất nước, Lê Lợi lên ngôi Hoàng đế, khôi phục lại quốc hiệu Đại Việt, tiến hành xây dựng bộ máy nhà nước mới.
- Chính quyền phong kiến được hoàn thiện dần và đến thời vua Lê Thánh Tông thì hoàn chỉnh nhất. Đứng đầu triều đình là vua. Để tập trung quyền lực vào nhà vua, Lê Thánh Tông đã bãi bỏ một số chức vụ cao cấp nhất như tướng quốc, đại tổng quản, đại hành khiển. Vua trực tiếp nắm mọi quyền hành, kể cả chức tổng chỉ huy quân đội. Giúp việc cho vua có các quan đại thần. Ở triều đình có sáu bộ, ngoài ra còn có một số cơ quan chuyên môn.
- Ở địa phương, thời vua Lê Thái Tổ và Lê Nhân Tông, cả nước được chia làm 5 đạo.
- Dưới đạo là phủ, huyện (miền núi gọi là châu), xã. Đến thời vua Lê Thánh Tông, đổi chia 5 đạo thành 13 đạo thừa tuyên, thay chức An phủ sứ đứng đầu mỗi đạo bằng 3 ti phụ trách ba mặt hoạt động khác nhau ở mỗi đạo thừa tuyên.
- Dưới đạo thừa tuyên có phủ, châu, huyện, xã.
=> Nhận xét; Tổ chức nhà nước quân chủ chuyên chế được xây dựng chặt chẽ.
          * Sơ đồ bộ máy chính quyền thờ Lê sơ:

=> Nhận xét:
+ Nhà nước thời Lê sơ hoàn chỉnh và chặt chẽ hơn so với nhà Trần.
+ Tổ chức bộ máy nhà nước thời Lê Thánh Tông hoàn chỉnh và chặt chẽ nhất so với trước .Triều đình có đầy đủ các bộ ,tự ,các khoa và các cơ quan chuyên môn. Hệ thống thanh tra giám sát được tăng cường từ triểu đình đến địa phương.
+ Các đơn vị hành chính và bộ máy chính quyền cấp xã được tổ chức chặt chẽ.
Câu 4: Trình bày những nét chính về tình hình kinh tế thời Lê sơ.
          * Nông nghiệp:
- Giải quyết ruộng đất:
          + Cho 25 vạn lính (trong tổng số 35 vạn) về quê làm ruộng ngay sau chiến tranh. Còn lại 10 vạn người được chia làm 5 phiên thay nhau về quê sản xuất.
          + Nhà Lê kêu gọi nhân dân phiêu tán trở về quê làm ruộng.
          + Đặt ra một số chức quan chuyên lo về nông nghiệp như: Khuyến nông sứ, Hà đê sứ, Đồn điền sứ.
- Định lại chính sách chia ruộng đất công làng xã gọi là phép quân điền.
- Khuyến khích bảo vệ sản xuất:
          + Cấm giết trâu bò bừa bãi.
          + Cấm điều động dân phu trong mùa cấy, gặt.
          + Bảo vệ đê điều, cho đắp đê ngăn nước mặn.
          * Công thương nghiệp:
- Các ngành, nghề thủ công truyền thống ở các làng xã như kéo tơ, dệt lụa, đan lát, làm nón, đúc đồng, rèn sắt, làm đồ gốm,... ngày càng phát triển.
- Nhiều làng thủ công chuyên nghiệp nổi tiếng ra đời. Thăng Long là nơi tập trung nhiều ngành nghề thủ công nhất.
- Các công xưởng do nhà nước quản lí, gọi là Cục bách tác, sản xuất đồ dùng cho nhà vua, vũ khí, đóng thuyền, đúc tiền đông,...; các nghề khai mỏ đồng, sắt, vàng được đẩy mạnh.
- Nhà vua khuyến khích lập chợ mới, họp chợ, ban hành những điều lệ cụ thể quy định việc thành lập chợ và họp chợ.
- Việc buôn bán với nước ngoài được duy trì. Thuyền bè các nước láng giềng qua lại buôn bán ở một số cửa khẩu như Vân Đồn, Vạn Ninh, Hội Thống và một số địa điểm ở Lạng Sơn, Tuyên Quang được kiểm soát chặt chẽ. Các sản phẩm sành, sứ, vải, lụa, lâm sản quý là những thứ hàng được thương nhân nước ngoài ưa chuộng.
=> Nhận xét: Kinh tế nước ta dưới thời Lê sơ phát triển mạnh.
Câu 5: Thời Lê sơ, xã hội có những giai cấp và tầng lớp nào?
          - Trong xã hội thời Lê sơ:
+ Giai cấp địa chủ phong kiến (vua, quan lại, địa chủ...): có nhiều ruộng đất, có kinh tế, có nhiều quyền lực trong xã hội, bóc lột nhân dân.
+ Giai cấp nông dân chiếm tuyệt đại đa số dân cư, sống chủ yêu ở nông thôn. Họ có rất ít hoặc không có ruộng đất, phải cày ruộng đất công, nộp tô, thuế, đi phục dịch cho nhà nước (đi lính, đi phu...) hoặc phải cày cấy ruộng thuê của địa chủ, quan lại và phải nộp một phần hoa lợi (gọi là tô) cho chủ ruộng. Nông dân là giai cấp bị bóc lột, nghèo khổ trong xã hội.
+ Tầng lớp thương nhân, thợ thủ công ngày càng đông hơn, họ phải nộp thuế cho nhà nước và không được xã hội phong kiến coi trọng.
+ Nô tì là tầng lớp thấp kém nhất trong xã hội, bao gồm cả người Việt, người Hoa, dân tộc ít người. Pháp luật nhà Lê hạn chế nghiêm ngặt việc bán mình làm nô hoặc bức dân tự do làm nô tì. Nhờ vậy, số lượng nô tì giảm dần.
=> Nhờ sự nỗ lực của nhân dân và chính sách khuyến nông của nhà nước, cuộc sống của nhân dân được ổn định, dân số ngày càng tăng. Nhiều làng mới được thành lập. Nền độc lập và thống nhất của đất nước được củng cố. Quốc gia Đại Việt là quốc gia cường thịnh nhất ở Đông Nam Á thời bấy giờ.
Câu 6: Nêu những thành tựu chủ yếu về văn hoá, giáo dục của Đại Việt thời Lê sơ? Vì sao quốc gia Đại Việt đạt được những thành tựu nói trên?
          * Những thành tựu chủ yếu về giáo dục và khoa cử của Đại Việt thời Lê sơ:
- Ngay sau khi lên ngôi vua, Lê Thái Tổ cho dựng lại Quốc tử giám ở kinh thành Thăng Long, mở trường học ở các lộ, mở khoa thi và cho phép người nào có học đều được dự thi. Đa số dân đều có thể đi học, đi thi trừ những kẻ phạm tội và làm nghề ca hát.
- Ở các đạo, phủ có trường công. Nhà nước tuyển chọn người giỏi, có đạo đức để làm thầy giáo. Nội dung học tập thi cử là các sách của đạo Nho. Thời Lê sơ, Nho giáo chiếm địa vị độc tôn; Phật giáo, Đạo giáo bị hạn chế.
- Thời Lê sơ (1428 - 1527) tổ chức được 26 khoa thi tiến sĩ, lấy đỗ 989 tiến sĩ, 20 trạng nguyên. Riêng thời vua Lê Thánh Tông (1460 - 1497) tổ chức được 12 khoa thi tiến sĩ, lấy đỗ 501 tiến sĩ, 9 trạng nguyên.
=> Nhận xét:
+ Giáo dục được nhà nước quan tâm và phát triển mạnh.
          + Thi cử được tổ thức đều đặn và nghiêm ngặt qua 3 kỳ thi (Hương - Hội - Đình)
* Những thành tựu chủ yếu về văn học, khoa học và nghệ thuật của Đại Việt thời Lê sơ:
- Văn học chữ Hán phát triển và tiếp tục chiếm ưu thế, có hàng loạt tập văn, thơ nổi tiếng. Văn học chữ Nôm giữ một vị trí quan trọng.
- Văn thơ thời Lê sơ có nội dung yêu nước sâu sắc, thể hiện niềm tự hào dân tộc, khí phách anh hùng và tinh thần bất khuất của dân tộc.
- Sử học có các tác phẩm Đại Việt sử kí (10 quyển), Đại Việt sử kí toàn thư (15 quyển), Lam Sơn thực lực, Việt giám thông khảo tổng luận, Hoàng triều quan chế...
- Địa lí học có Hồng Đức bản đồ, Dư địa chí, An Nam hình thăng đồ.
- Y học có Bản thảo thực vật toát yếu.
- Toán học có Đại thành toán pháp, Lập thành toán pháp.
- Nghệ thuật sân khấu như ca, múa, nhạc, chèo, tuồng được phục hồi nhanh chóng và phát triển, nhất là chèo, tuồng.
- Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc thời Lê sơ biểu hiện rõ rệt và đặc sắc ở các công trình lăng tẩm, cung điện tại Lam Kinh (Thanh Hoá).
- Điêu khắc thời Lê sơ có phong cách khối đồ sồ, kĩ thuật điêu luyện.
=> Nhận xét: Thể hiện những tài năng sáng tạo của nhân dân ta và đóng góp vào kho tàng văn hóa của dân tộc.
          * Giải thích được quốc gia Đại Việt lại đạt được những thành tựu nói trên:
- Quốc gia Đại Việt đạt được những thành tựu trên là do sự quan tâm của Nhà nước, biểu hiện qua các chính sách và biện pháp tích cực để khuyến khích, tạo điều kiện cho văn hóa, giáo dục phát triển.
- Nhân dân ta có truyền thống thông minh, hiếu học.
- Đất nước thái bình.
Câu 7: Nguyên nhân dẫn đến phong trào khởi nghĩa của nông dân ở đầu thế kỉ XVI. Ý nghĩa của phong trào.
          * Nguyên nhân dẫn đến phong trào khởi nghĩa của nông dân ở đầu thế kỉ XVI:
- Thời Lê sơ (thế kỉ thế XV) là thời kì thịnh trị của nhà nước phong kiến tập quyền. Nhưng từ đầu thế kỉ XVI, nhà Lê bắt đầu suy thoái. Vua quan ăn chơi xa xỉ, xây dựng lâu đài cung điện tốn kém.
- Nội bộ triều Lê “chia bè kéo cánh”, tranh giành quyền lực. Dưới triều Lê Uy Mục, quý tộc ngoại thích nắm hết quyền bính, giết hại công thần tôn thất nhà Lê. Đươi triều Lê Tương Dực, tướng Trịnh Duy Sản gây thành phe phái mới, đánh giết nhau liên miên suốt hơn 10 năm.
- Nhân khi triều đình rối loạn, quan lại ở địa phương “cậy quyền thế ức hiếp dân, vật dụng trong dân gian cướp lấy đến hêt”, “dùng của như bùn đất..., coi dân như cỏ rác”. Đời sống nhân dân lâm vào cảnh cùng khốn.
- Mâu thuẫn giữa nông dân với địa chủ, giữa nhân dân với nhà nước phong kiến trở nên gay gắt, làm bùng nổ các cuộc khởi nghĩa.
          * Ý nghĩa của phong trào khởi nghĩa của nông dân ở đầu thế kỉ XVI:
- Các cuộc khởi nghĩa trước sau đều bị dập tắt, nhưng đã góp phần làm cho triều đình nhà Lê càng mau chóng sụp đổ.
Câu 8: Trình bày những nét chính về tình hình kinh tế nước ta ở thế kỉ XVI - XVIII.
          * Nông nghiệp:
- Đàng Ngoài:
          + Ở Đàng Ngoài, khi chưa diễn ra chiến tranh Nam - Bắc Triều, thời Mạc Đăng Doanh được mùa, nhà nhà no đủ. Tiếp sau đó, những cuộc xung đột kéo dài giữa các tập đoàn phong kiến làm cho sản xuất nông nghiệp bị phá hoại nghiêm trọng. Chính quyền Lê - Trịnh ít quan tâm đến thủy lợi và tổ chức khai hoang.
          + Ruộng đất bỏ hoang. Mất mùa, đói kém xảy ra dồn dập. Nghiêm trọng nhất là vùng Sơn Nam (Hà Đông, Hà Nam, Nam Định, Thái Bình, Ninh Bình, Hưng Yên...) và vùng Thanh - Nghệ. Nông dân phải bỏ làng phiêu bạt đi nơi khác.
=> Nhạn xét: Nông nghiệp bị suy sụp một cách nghiêm trọng, đời sống nhân dân cực khổ.
- Đàng Trong:
          + Ở Đàng Trong, các chúa Nguyễn ra sức khai thác vùng Thuận - Quảng để củng cố cơ sở cát cứ. Chính quyền tổ chức di dân khai hoang, cấp nông cụ, lương ăn, lập thành làng ấp.
          + Năm 1698, Nguyễn Hữu Cảnh vào kinh lí phía nam, đặt phủ Gia Định. Tiếp đó, vùng đất Mĩ Tho, Hà Tiên cũng được sáp nhập vào phủ này. Đến giữa thế kỉ XVIII, vùng đồng bằng sông Cửu Long có thêm nhiều thôn xã mới.
=> Nhận xét: Nông nghiệp phát triển mạnh, đời sống nhân dân ổn định.
          * Thủ công nghiệp:
- Ở thế kỉ XVII, xuất hiện thêm nhiều làng thủ công (dệt vải lụa, gốm, rèn sắt, đúc đồng, dệt chiếu, làm giấy, khắc bản in,...). Nhiều làng thủ công nổi tiếng như gốm Thổ Hà (Bắc Giang), Bát Tràng (Hà Nội), làng dệt La Khê (Hà Nội), rèn sắt ở Nho Lâm (Nghệ An), Hiền Lương, Phú bài (Thừa Thiên Huế); các làng làm đường mía ở Quảng Nam...
- Gốm Bát Tràng rất được ưa chuộng.
- Nhiều lái buôn phương Tây khen đường của nước ta “tốt nhất trong khu vực”, “là mặt hàng bán rất chạy, đường rất trắng và mịn hạt, đường phèn thì tinh khiết, trong suốt.
          * Thương nghiệp:
- Nghề thủ công phát triển thì việc buôn bán cũng được mở rộng. Các huyện vùng đồng bằng và ven biển đều có chợ và phố xã. Thời kì này cũng xuất hiện thêm một số đô thị. Ngoài Thăng Long (Kẻ Chợ) với 36 phố phường, ở Đàng Ngoài có Phố Hiến (Hưng Yên). Bấy giờ có câu: “Thứ nhất Kinh Kì, thứ nhì Phố Hiến”. Ở Đàng Trong có Thanh Hà (Thừa Thiên Huế), Hội An (Quảng Nam), Gia Định (Thành phố Hồ Chí Minh).
- Trong thế kỉ XVII, nhiều thương nhân châu Á (Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Đông Nam Á) và châu Âu (Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Hà Lan, Anh, Pháp) đến Phố Hiến, Hội An buôn bán tấp nập. Họ mở của hàng bán len dạ, đồ pha lê... và mua tơ tằm, đường, trầm hương, ngà voi...
- Chúa Trịnh, chúa Nguyễn cho họ vào buôn bán để nhờ họ mua vũ khí. Nhưng về sau, các chúa thi hành chính sách hạn chế ngoại thương. Do vậy, ở nửa sau thế kỉ XVIII, các thành thị suy tàn dần.
Câu 9: Chữ Quốc ngữ ra đời trong hoàn cảnh nào? Vì sao chữ Quốc ngữ tuy dễ học nhưng không có điều kiện phổ biến trong thời kì này?
          * Sự ra đời chữ Quốc ngữ:
- Cho đến thế kỉ XVII, tiếng Việt đã phong phú và trong sáng. Một số giáo sĩ người phương Tây học tiếng Việt để truyền đạo Thiên Chúa. Họ dùng chữ cái La-tinh ghi âm tiếng Việt
- Chữ Quốc ngữ đã ra đời như vậy. Một thời gian dài, chữ Quốc ngữ chỉ lưu hành trong giới truyền đạo. Đây là thứ chữ viết tiện lợi, khoa học, dễ phổ biến.
          * Chữ Quốc ngữ tuy dễ học nhưng không có điều kiện phổ biến trong thời kì này vì:

Câu 10: Nêu những nét chính về tình hình xã hội Đàng Ngoài nửa sau thế kỉ XVIII.
          - Vào giữa thế kỉ XVIII, chính quyền phong kiến Đàng Ngoài suy sụp. Vua Lê chỉ còn là cái bóng mờ trong cung cấm. Phủ chúa thì quanh năm hội hè, yến tiệc, phung phí tiền của. Quan lại, binh lính hoành hành, đục khoét nhân dân.
          - Ruộng đất của nông dân bị địa chủ, quan lại lấn chiếm. Sản xuất nông nghiệp đình đốn. Hạn lụt, mất mùa liên tiếp xảy ra. Các đê sông Hồng, sông Mã nhiều năm bị vỡ. Hàng chục huyện bị ngập, nhà cửa trôi dạt. Nhà nước đánh thuế rất nặng các loại sản phẩm, hàng hóa. Công thương nghiệp càng sa sút, chợ phố điêu tàn.
          - Vào những năm 40 của thế kỉ XVIII, hàng chục vạn nông dân chết đói, người sóng sót phải lìa bỏ quê hương, phiêu tán khắp nơi.
          - Cuộc sống thê thảm đã thúc đẩy người nông dân vùng lên chống lại chính quyền phong kiến.
=> Nhận xét:         - Triều đình nhà Lê ngày càng mục nát, suy yếu.
                             - Đời sống của người dân khổ cực đến mức cùng cực, thê thảm.
Câu 11: Hãy kể tên những cuộc khởi nghĩa nông dân tiêu biểu ở Đàng Ngoài nửa sau thế kỉ XVIII. Nhận xét về tính chất và quy mô của phong trào nông dân Đàng Ngoài thế kỉ XVIII, so sánh với các thế kỉ trước. Ý nghĩa lịch sử của phong trào.
          * Những cuộc khởi nghĩa nông dân tiêu biểu ở Đàng Ngoài nửa sau thế kỉ XVIII:
- Khởi nghĩa Nguyễn Dương Hưng (1737)
- Khởi nghĩa Lê Duy Mật (1738 - 1770)
- Khởi nghĩa Nguyễn Danh Phương (1740 - 1751)
- Khởi nghĩa Nguyễn Hữu Cầu (1741 - 1751)
- Khởi nghĩa Hoàng Công Chất (1739 - 1769)
          * Nhận xét về tính chất và quy mô của phong trào nông dân Đàng Ngoài thế kỉ XVIII.
- Tính chất: quyết liệt, kéo dài.
- Quy mô: rộng lớn.
=> Khởi nghĩa của nông dân ở Đàng Ngoài diễn ra đồng loạt và dồn dập tuy đều thất bại nhưng cũng làm cho vua Lê và chúa Trịnh ngày càng mong chóng sụp đổ.
          * So sánh với các thế kỉ trước:
- Giống nhau: Đều chưa có sự liên kết nên dễ bị dập tắt.
- Khác nhau:
          + Thế kỉ XVI:       - Địa bàn nhỏ, lẻ.
                                      - Chưa chuẩn bị, chưa có quy củ.
          + Thế kỉ XVIII:     - Địa bàn rộng.
                                      - Chưa có sự chuẩn bị.
          * Ý nghĩa lịch sử của phong trào.
- Làm cho chính quyền phong kiến họ Trịnh bị lung lay.
- Tạo điều kiện cho nghĩa quân Tây Sơn tiến ra Bắc.
- Nêu cao tiinh thần đấu tranh chống áp bức bóc lột của nhân dân ta.
Câu 12: Nêu những nét chính về tình hình xã hội Đàng Trong ở nửa sau thế kỉ XVIII.
          - Từ giữa thế kỉ XVIII, chính quyền họ Nguyễn ở Đàng Trong suy yếu dần. Việc mua quan bán tước phổ biến. Số quan lại ngày càng tăng, nhất là quan thu thế. Có nơi trong một xã có tới 20 xã trưởng và hàng chục nhân viên thu thuế (gọi là tướng thần). Quan lại, hào cường kết thành bè cánh, đàn áp bóc lột nhân dân thậm tệ và đua nhau ăn chơi xa xỉ.
          - Trong triều đình Phú Xuân, Trương Phúc nắm hết quyền hành, tự xưng “quốc phó”, khét tiếng tham nhũng.
          - Nông dân bị địa chủ cường hào lấn chiếm ruộng đất. Nhân dân đồng bằng phải nộp nhiều thứ thuế. Nhân dân miền núi phải nộp lâm thổ sản như ngà voi, sừng tê, mật ong,...
          - Cuộc sống của người dân ngày càng cơ cực. Nỗi bất bình oán giận của các tầng lớp xã hội đối với chính quyền họ Nguyễn ngày càng dâng cao.
=> Nhận xét:         - Triều đình ngày càng suy yếu, mục nát.
                             - Đời sống nhân dân khổ cực.
Câu 13: Trình bày khái quát cuộc tiến quân của Quang Trung đại phá quân Thanh vào dịp tết Kỉ Dậu 1789. Ý nghĩa của chiến thắng trên.
          * Diễn biến của cuộc tiến quân của Quang Trung đại phá quân Thanh vào dịp tết Kỉ Dậu 1789.
- Nhận được tin cấp báo, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế (12 - 1788), lấy niên hiệu là Quang Trung, lập tức tiến quân ra Bắc.
- Đến Nghệ An, Quang Trung tuyển thêm quân, mở cuộc duyệt binh lớn ở Vĩnh Doanh (Vinh, Nghệ An)
- Tới Thanh Hóa, Quang Trung tiếp tục tuyển thêm quân và làm lễ tuyên thệ. Trong lời dụ tướng sĩ, Quang Trung đã thể hiện rõ quyết tâm đánh tan quân ngoại xâm, bảo vệ nền độc lập dân tộc.
- Ra đến Tam Điệp, Quang Trung khen ngợi kế hoạch tạm rút quân để bảo toàn lực lượng của Ngô Thì Nhậm và các tướng.
- Quang Trung mở tiệc khao quân và tuyên bố: “Nay hãy ăn Tết Nguyên Đán trước, đến sang xuân, ngày mồng 7 vào Thăng Long sẽ mở tiệc lớn. Các ngươi hãy nhớ lời ta xem có đúng thế khồn ?”
- Từ Tam Điệp, Quang Trung chia quân làm năm đạo:
          + Đạo chủ lực, do Quang Trung trực tiếp chỉ huy, thẳng hướng Thăng Long.
          + Đạo thứ hai và đạo thứ ba đánh vào Tây Nam Thăng Long và yểm hộ cho đạo chủ lực.
          + Đạo thứ tư tiến ra phía Hải Dương.
          + Đạo thứ năm tiến lên Lạng Giang (Bắc Giang), chặn đường rút lui của địch.
- Đêm 30 tết (âm lịch), quân ta vượt sông Gián Khẩu (sông Đáy), tiêu diệt gọn toàn bộ quân địch ở đồn tiền tiêu. Đêm mồng 3 tết, quân ta bí mật vây đồn Hà Hồi (Thường Tín, Hà Nội). Quân giặc bị đánh bất ngờ, hoảng sợ, hạ khí giới đầu hàng.
- Mờ sáng mồng 5 tết, quân ta đánh đồn Ngọc Hồi (Thanh Trì, Hà Nội). Đây là đồn quan trọng nhất của địch với khoảng 3 vạn quân tinh nhuệ đóng giữ. Đồn lũy được xây đắp kiên cố, xung quanh đều cắm chông sắt và chôn địa lôi dầy đặc.
- Khi đến sát đồn giặc, Quang Trung truyền lệnh cho tượng binh và bộ binh đồng loạt xông tới. Quân Thanh chống lại không nổi, bỏ chạy toán loạn.
- Khi đạo quân của Quang Trung đang đánh đồn Ngọc Hồi thì đạo quân của đô đốc Long tấn công đồn Đống Đa. Được nhân dân địa phương giúp sức, quân ta giáp chiến, đốt lửa thiêu cháy doanh trại giặc. Tướng giặc là Sầm Nghi Đống khiếp sợ, thắt cổ tự tử.
- Nghe tin đại bại, Tôn Sĩ Nghị bàng hoàng mất vía, vội vã cùng vài võ quan vượt sông Nhị sang Gia Lâm.
- Trưa mồng 5 Têt Kỉ Dậu, vua Quang Trung trong bộ chiến bào xạm đen khói thuốc súng, cùng đoàn quân chiến thắng tiến vào Thăng giữa muôn tiếng reo hò.
          * Ý nghĩa của cuộc tiến quân của Quang Trung đại phá quân Thanh vào dịp tết Kỉ Dậu 1789.
- Giải phóng đất nước.
- Bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc.
- Đâp tan âm mưu xâm lược của nhà Thanh.
Câu 14: Nêu những cống hiến to lớn của phong trào Tây Sơn đối với lịch sử dân tộc trong những năm 1771 - 1789.
          - Lật đổ các chính quyền phong kiến thối nát Nguyễn, Trịnh, Lê.
          - Xóa bỏ ranh giới chia cắt đất nước.
          - Đặt nền tảng thống nhất quốc gia.
          - Đánh tan các cuộc xâm lược của Xiêm, Thanh.
          - Bảo vệ nền độc lập và lãnh thổ của Tổ quốc.
Câu 15: Lập niên biểu hoạt động của phong trào Tây Sơn từ năm 1771 đến năm 1789.

STT	Niên đại	Sự kiện
1	Mùa xuân năm 1771	Khởi nghĩa nông dân Tây Sơn bùng nổ, do ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ lãnh đạo.
2	Năm 1773 + Mùa thu năm 1773 + Tháng 9 - 1773	Nghĩa quân Tây Sơn đã kiểm soát được phần lớn phủ Quy Nhơn. Nghĩa quân hạ được phủ thành.
3	Giữa năm 1774	Nghĩa quân kiểm soát một vùng rộng lớn từ Quảng Nam ở phía Bắc đến Bình Thuận ở phía Nam
4	Năm 1777	Nghĩa quân Tây Sơn lật đổ chính quyền họ Nguyễn ở Đàng Trong.
5	Năm 1785 + Tháng 1 - 1785 + Ngày 19 - 1 - 1785	Nguyễn Huệ được lệnh tiến quân vào Gia Định. Nguyễn Huệ chỉ huy quân Tây Sơn tiêu diệt 5 vạn quân Xiêm ở Rạch Gầm - Xoài Mút.
6	Năm 1786 + Tháng 6 - 1786 + Ngày 21 - 7 - 1786	Nghĩa quân hạ được thành Phú Xuân. Nghĩa quân Tây Sơn lật đổ chính quyền họ Trịnh ở Đàng Ngoài.
7	Năm 1788 + Giữa năm 1788 + Tháng 12 - 1788	Nguyễn Huệ tiến quân ra Thăng Long trị tội Vũ Văn Nhậm. Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, lấy niên hiệu là Quang Trung, lập tức tiến quân ra Bắc.
8	Năm 1789	Vua Quang Trung đại phá 29 vạn quân Thanh.

Câu 16: Trình bày nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của phong trào Tây Sơn.
          * Nguyên nhân thắng lợi:
- Có được thắng lợi trên, trước hết là nhờ ý chí đấu tranh chống áp bức bóc lột và tinh thần yêu nước cao cả của nhân dân ta. Tiếp đó, sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Quang Trung và bộ chỉ huy nghĩa quân đã góp phần quan trọng vào thắng lợi. Quang Trung là anh hùng dân tộc vĩ đại của nhân dân ta ở thế kỉ XVIII.
          * Ý nghĩa lịch sử:
- Trong 17 năm liên tục chiến đấu, phong trào Tây Sơn đã lật đổ các chính quyền phong kiến thối nát Nguyễn, Trịnh, Lê, xóa bỏ ranh giới chia cắt đất nước, đặt nền tảng thống nhất quốc gia. Đồng thời, phong trào Tây Sơn đánh tan các cuộc xâm lược của Xiêm, Thanh, bảo vệ nền độc lập và lãnh thổ của Tổ quốc.
Câu 17: Vua Quang Trung đã có những chính sách gì để phục hồi, phát triển kinh tê, ổn định xã hội và phát triển văn hóa dân tộc?
          - Ở cuối thế kỉ XVIII, đất nước trải qua chiến tranh, loạn lạc kéo dài. Đồng ruộng bỏ hoang, xóm làng xơ xác, công thương nghiệp đình trệ.
          - Sau chiến thắng ngoại xâm, vua Quang Trung bắt tay ngay vào việc xây dựng chính quyền mới, đóng đô ở Phú Xuân. Ông kịp thời đề ra những biện pháp thiết thực để khôi phục kinh tế và ổn định xã hội. Chiếu khuyến nông được ban hành để giải quyết tình trạng ruộng đất bỏ hoang và nạn lưu vong. Chỉ trong vài ba năm, “mùa màng trở lại phong đăng, năm phần mười trong nước khôi phục được cảnh thái bình”
          - Quang trung đã bãi bỏ hoặc giảm nhẹ nhiều loại thuế. Ông yêu cầu nhà Thanh “mở cửa ải, thông chợ búa, khiến cho hàng hóa không ngưng đọng, làm lợi cho sự tiêu dùng của dân”. Nghề thủ công và buôn bán được phục hồi dần.
          - Về văn hóa, giáo dục, vua Quang Trung ban bố Chiếu lập học. Ông nói: “Xây dựng đất nước lấy việc dạy học làm đầu, tìm lẽ trị bình lấy việc tuyển nhân tài làm gốc”. Các huyện, xã được nhà nước khuyến khích mở trường học.
          - Vua Quang Trung dùng chữ Nôm làm chữ viết chính thức của nhà nước. Nhiều sắc lệnh của Quang Trung được viết bằng chữ Nôm. Ông giao cho Nguyễn Thiếp lập Viện Sùng chính để dịch sách chữ Hán ra chữ Nôm, dùng làm tài liệu học tập.
=> Nhận xét: Kinh tế được phục hồi một cách nhanh chóng và ổn định.
Câu 18: Em có nhận xét gì về tình hình thủ công nghiệp ở thời Nguyễn.
          - Tình hình thủ công nghiệp nước ta ở dưới thời Nguyễn không ngừng phát triển.
          - Nhưng hoạt động thủ công trong dân gian còn rất phân tán, thợ thủ công giỏi phải nộp thuế rất nặng nề.
Câu 19: Hãy nêu một số thành tựu văn học, nghệ thuật và khoa học - kĩ thuật ở nước ta cuối thế kỉ XVIII, nửa đầu thế kỉ XIX.
          - Văn học: Truyện Kiều của Nguyễn Du, Chinh phu ngâm khúc của Hồ Xuân Hương, Qua chùa Trấn Bắc của Bà Huyện Thanh Quan, Phương Đình thi văn tập của Nguyễn Văn Siêu, ngoài ra còn Cao Bá Quát, Nguyễn Văn Siêu…
          - Nghệ thuật:
+ Văn nghệ dân gian phát triển phong phú như chèo, tuồng, quan họ, hát lí, trống quân, hát lí, hát dặm, hát tuồng…
+ Tranh dân gian như tranh Đánh vật, Chăn trâu thổi sáo, Bà Triệu…,nổi tiếng nhất là dòng tranh Đông Hồ (Bắc Ninh).
+ Các công trình kiến trúc nổi tiếng như chùa Tây Phương (Thạch Thất, Hà Nội); đình làng Đình Bảng (Từ Sơn, Bắc Ninh); cung điện lăng tẩm các vua Nguyễn ở Huế; Khuê văn các ở Văn Miếu (Hà Nội)…
+ Nghệ thuật tạc tượng, đúc đồng: 18 tượng vị tổ La Hán ở chùa Tây Phương; 9 đỉnh đồng lớn và nhiều công trình điêu khắc đặc sắc khác ở cung điện Huế,…
          - Khoa học - kĩ thuật: ảnh hưởng kĩ thuật từ phương Tây như làm được đồng hồ, kính thiên lí, chế tạo được máy xẻ gỗ chạy bằng sức nước, tàu thủy chạy bằng máy hơi nước…
Câu 20: Nhà Nguyễn lập lại chế độ phong kiến tập quyền như thế nào?
          - Nhân nội bộ Tây Sơn suy yếu, hằng năm đến mùa gió đông - nam, Nguyễn Ánh đem thủy binh tiến ra lấn dần vùng đất của Tây Sơn.
          - Sau khi chiếm được Quy Nhơn (tháng 6 - 1801), Nguyễn Anh đánh thẳng ra Phú Xuân. Nguyễn Quang Toản phải chạy ra Bắc Hà. Khoảng giữa năm 1802, Nguyễn Ánh huy động nhiều cánh quân thủy - bộ đồng thời tiến ra Bắc. Quân của Nguyễn Ánh lần lượt đánh chiếm vùng đất từ Quảng Trị đến Nam Định rồi tiến thẳng về Thăng Long. Nguyễn Quang Toản vượt sông Nhị chạy lên mạn Bắc Giang thì bị bắt, chấm dứt triều Tây Sơn.
          - Năm 1802, Nguyễn Ánh đặt niên hiệu là Gia Long, chọn Phú Xuân làm kinh đô, lập ra triều Nguyễn; năm 1806, lên ngôi Hoàng đế. Nhà nước quân chủ tập quyền được củng cố. Vua Nguyễn trực tiếp điều hành mọi việc hệ trọng trong nước, từ trung ương đến địa phương.
          - Năm 1815, nhà Nguyễn ban hành bộ Hoàng triều luật lệ (còn gọi là luật Gia Long - niên hiệu của Nguyễn Anh).
          - Các năm 1831 - 1832, nhà Nguyễn chia nước làm 30 tỉnh và 1 phủ trực thuộc (Thừa Thiên). Đứng đầu mỗi tỉnh lớn là chức tổng đốc, còn các tỉnh vừa và nhỏ là chức tuần phủ.
          - Quân đội nhà Nguyễn gồm nhiều binh chủng. Ở kinh đô và các trấn, tỉnh đều xây thành trì vững chắc. Một hệ thống trạm ngựa được thiết lập từ Nam Quan đến Cà Mau để kịp thời chuyển tin tức giữa triều đình với các địa phương.
          - Về quan hệ ngoại giao, các vua Nguyễn thuần phục nhà Thanh. Nhiều chính sách của nhà Thanh được vua nguyễn lấy làm mẫu mực trị nước. Đối với các nước phương Tây, nhà Nguyễn khước từ mọi tiếp xúc. Điều này càng thúc đẩy nước Pháp chuẩn bị việc xâm lược nước ta.
=> Nhận xét: Nhà nước tư tập quyền