VĂN BẢN “CHUYỆN CỔ TÍCH VỀ LOÀI NGƯỜI”:

Thứ năm - 31/03/2022 05:05

I. Tác giả.
- Tên khai sinh: Nguyễn Thị Xuân Quỳnh.
- Quê quán :Hà Nội.
- Sinh năm 1942, mất năm 1988

- Truyện và thơ viết cho thiếu nhi của bà tràn đầy tình yêu thương, trìu mến.
- Thơ Xuân Quỳnh có hình thức giản dị, ngôn ngữ trong trẻo, phù hợp với tình cảm và cách nghĩ của trẻ thơ
Xuân Quỳnh được xem là một trong nữ thi sĩ nổi tiếng với nhiều những bài thơ đã đi vào lòng của biết bao nhiêu thế hệ như: Thuyền và Biển, Sóng, Tiếng gà trưa, Thơ tình cuối mùa thu,…
Nhà thơ Xuân Quỳnh đã được nhà nước phong tặng Giải thưởng Nhà nước và Giải thưởng Hồ Chí Minh về những thành tựu bà đã làm cho nền văn học của nước nhà.
Tập thơ tiêu biểu viết cho thiếu nhi của nhà thơ: Bầu trời trong quả trứng, lời ru trên mặt đất, Bến tàu trong thành phố.
II. Tác phẩm:

1. Xuất xứ: In trong tập thơ: Lời ru trên mặt đất, 1978
- Thể thơ: 5 chữ
- Phương thức biểu đạt chính: Biểu cảm (mượn yếu tố tự sự để bộc lộ tình cảm, cảm xúc, tình cảm yêu thương dành cho trẻ thơ).
- Gieo vần: vần chân
- Ngắt nhịp 3/2/ hoặc 2/3
2. Bố cục: 2 phần
- Đoạn đầu: Thế giới trước khi trẻ con được sinh ra
- Đoạn còn lại: Thế giới sau khi trẻ con được sinh ra:
+ Những đổi thay về thiên nhiên
+ Sự xuất hiện của những người thân:
Người mẹ, người bà, người bố, người thầy và mái trường
3. Đặc sắc nghệ thuật
- Thể thơ 5 chữ, với giọng thơ tâm tình, thủ thỉ, yêu thương.
- Dùng yếu tố tự sự kết hợp miêu tả trong tác phẩm trữ tình.
- Ngôn ngữ, hình ảnh thơ thân thuộc, bình dị, với trí tưởng tưởng bay bổng, tác giả dùng yếu tố hoang đường, kì ảo tạo ra màu sắc cổ tích, suy nguyên tăng sức hấp dẫn cho bài thơ.
- Sử dụng nhiều phép tu từ so sánh, nhân hóa, điệp ngữ đặc sắc
4. Nội dung ý nghĩa:
- Từ những lí giải về nguồn gốc loài người, nhà thơ nhắc nhở mọi người cần yêu thương, sự chăm sóc, chở che, nuôi dưỡng trẻ em cả về thể xác và tâm hồn.
- Bài thơ thể hiện tình yêu thương trẻ thơ, tấm lòng nhân hậu yêu thương con người của nhà thơ.
III. Định hướng phân tích văn bản:
1. Thế giới trước khi trẻ em ra đời
Trẻ em được sinh ra đầu tiên trên Trái đất. Khi ấy cả trái đất trụi trần, không có gì hết, không có ánh sáng, cây cỏ, màu sắc...
Tất cả bao trùm bởi màu đen

2. Thế giới sau khi trẻ em ra đời
a. Sự biến đối của thiên nhiên.
- Hình ảnh: Mặt trời, cỏ cây, bông hoa, ngọn gió, sóng, sông, biển, cá tôm...
- Màu sắc: màu xanh của cây cỏ, màu đỏ của hoa,...
- Âm thanh: tiếng chim hót, tiếng gió..
- Ánh sáng: mặt trời
Mặt trời xuất hiện đầu tiên là món quà vô giá, mang ánh sáng và mọi sự sống được sinh sôi, nảy nở. Những màu sắc của sỏ cây, hoa lá cứ trỗi dậy, lớn dần. Rồi đến chim chóc được sinh ra, mang tiếng hót trong trẻo đến: “Màu xanh bắt đầu cỏ...truyền âm thanh đi khắp”
- Các sự vật, hình ảnh thiên nhiên được liệt kê ra thật phong phú, đáng yêu.
- Biệp pháp tu từ so sánh: “Tiếng hót trong bằng nước/ tiếng hót cao bằng mây”; “cây cao bằng gang tay/ Lá cỏ bằng sợi tóc...”; nhân hóa :”Những làn gió thơ ngây”
Thế giới thiên nhiên hiện ra thật sinh động, gần gũi, hiền lành, là người bạn của trẻ thơ.
Vai trò của thiên nhiên: Dưới trí tưởng tượng của nhà thơ, thiên nhiên dường như đang biến đổi, đem đến cho trẻ em không gian trong trẻo, ánh sáng dịu dàng, âm thanh du dương...Tất cả hướng đến nuôi dưỡng, chăm chút cho trẻ.

b. Sự xuất hiện những người thân và món quà mang đến cho trẻ em.
* Hình ảnh người mẹ và những lời ru
+Mẹ mang đến cho con tình yêu thương của mẹ. Tình yêu ấy được thể hiện một cách bình dị nhất qua sự chăm sóc ân cần và lời ru của mẹ
+ Những hình ảnh trong lời ru được gợi ra từ lời ru của mẹ:
. Cái bống cái bang gợi liên tưởng đến câu ca dao quen thuộc, cái bống giống như những em bé ngoan ngoãn, chăm chỉ trong bài ca dao “ Cái Bống là cái bống bang...”. Nhắc đến cái bống, nhà thơ ngầm nhắc nhở đến những em bé ngoan ngoãn, hiếu thảo, biết yêu thương giúp đỡ cha mẹ
. Cánh cò trắng: gợi đến bài ca dao “Con cò mà đi ăn đêm...” Cánh cò trắng biểu tượng cho người nông dân vất vẻ, một nắng hai sương kiến ăn mà vẫn quanh năm thiếu thốn. Tuy hoàn cảnh sống lam lũ, cực nhọc nhưng họ vẫn luôn giữa tấm lòng trong sạch.
. Vị gừng : gợi đến bài ca dao “Tay nâng chén muối đĩa gừng...” Bài ca nhắc nhở sự thủy chung, nghĩa tình
. Vết lấm, cơn mưa, bãi sông...
Mỗi một hình ảnh trong lời ra của mẹ đều có ý nghĩa sâu xa, gửi gắm những ước mong của mẹ dành cho trẻ thơ
+Những hình ảnh mẹ mang đến cho trẻ qua lời ru chứa đựng những lời nhắn nhủ ân cần về cách sống đep: biết yêu thương chia sẻ, nhân ái, thủy chung.
* Hình ảnh người bà và những câu chuyện cổ tích
Những câu chuyện cổ tích và những điều bà gửi gắm:
+ Tấm Cám, Thạch Sanh: ước mơ về công bằng, ở hiền thi gặp lành
+ Cóc kiện trời: Đoàn kết tạo nên sức mạnh.
+ Nàng tiên ốc, ba cô tiên: Lạc quan, tin tưởng vào những điều tốt đẹp.
Những câu chuyện cổ tích mang đến cho trẻ thơ bài học về triết lí sống nhân hậu, ở hiền gặp lành ; là suối nguồn trong trẻo nuôi dưỡng, bồi đắp tâm hồn trẻ thơ.
* Hình ảnh người bố:
+Nếu mẹ yêu thương trẻ, dành cho trẻ sự chăm sóc ân cần và lời ru ngọt ngào thì bố thể hiện qua sự truyền dậy cho trẻ em những tri thức về thiên nhiên, về cuộc sống.
+Mẹ nuôi dưỡng cho trẻ trái tim ấm áp, yêu thương. Bố giúp trẻ trưởng thành về trí tuệ
+Trẻ còn cần biết nghĩ, biết ngoan, biết mở rộng hiểu biết và khám phá thế giới xung quanh bằng sự dậy dỗ của bố. Bố dậy con rộng là mặt bể, dài là con đường đi, núi màu xanh và trái đất hình tròn.
* Hình ảnh người thầy và mái trường:
+ Hình ảnh mái trường hiện lên rất những gì rất đỗi thân thương và bình dị như chữ viết, bàn ghế, lớp học, bảng,phấn và thầy giáo.
+ Người thầy đa mang đến cho trẻ em bài học về đạo đức, tri thức, nuôi dưỡng những ước mơ đẹp đẽ... giúp trẻ trưởng thành.Vai trò của yếu tố tự sự trong thơ: Mặc dù phương thức biểu đạt chính của thơ là biểu cảm, nhưng trong bài thơ được lồng yếu tố tự sự. Bài thơ có nhan đề là Chuyện cổ tích về loài người gợi cho người đọc liên tưởng đến những câu chuyện ưởng tượng về sự xuất hiện của loài người trong vũ trụ dưới hình thức cổ tích suy nghiêm, giải thích nguồn gốc của loài người mang màu sắc hoàng đường kì lạ.