Tuần hoàn

Thứ sáu - 16/10/2020 03:26

1. M¸u vµ m«i trêng trong c¬ thÓ1.1 M¸uMáu là một tổ chức di động được tạo thành từ thành phần hữu hình là các tế bào (hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu) và huyết tương. Chức năng chính của của máu là cung cấp các chất nuôi dưỡng và cấu tạo các tổ chức cũng như loại bỏ các chất thải trong quá trình chuyển hóa của cơ thể như khí carbonic và acid lactic. Máu cũng là phương tiện vận chuyển các của các tế bào (cả tế bào có chức năng bảo vệ cơ thể lẫn tế bào bệnh lý) và các chất khác nhau (các amino acid, lipid, hormone) giữa các tổ chức và cơ quan trong cơ thể. Các rối loạn về thành phần cấu tạo của máu hay ảnh hưởng đến sự tuần hoàn bình thường của nó có thể dẫn đến rối loạn chức năng của nhiều cơ quan khác nhau.- Thµnh phÇn cÊu t¹o m¸u ( Tµi liÖu BD)- Chøc n¨ng cña huyÕt t¬ng vµ hång cÇu ( b¶ng 13 vµ th«ng tin SGK)

1.2 M«i trêng trong c¬ thÓ
- Thµnh phÇn cña m«i trêng trong

Thành phần cấu tạo của máu

Máu được cấu tạo bởi một số loại tế bào khác nhau hay còn gọi là thành phần hữu hình và huyết tương. Thành phần hữu hình chiếm đến 40% thể tích máu toàn bộ. Trên lâm sàng, thành phần này thường phản ánh bằng khái niệm Hê ma tô crít (hematocrit), một xét nghiệm đơn giản để phát hiện thiếu máu. Huyết tương chiếm 60% thể tích còn lại của máu. Độ pH của máu động mạch thường xấp xỉ 7,40 (dao động từ 7,35 đến 7,45). pH máu giảm xuống dưới 7,35 được xem là toan máu (thường do nhiễm toan) và pH trên 7,45 được gọi là kiềm máu (thường do nhiễm kiềm). pH máu cùng với các chỉ số áp lực riêng phần của carbonic (PaCO2), bicarbonate (HCO3-) và kiềm dư (base excess) là những chỉ số xét nghiệm khí máu có ý nghĩa quan trọng trong việc theo dõi cân bằng toan-kiềm của cơ thể. Tỷ lệ thể tích máu so với cơ thể thay đổi theo lứa tuổi và tình trạng sinh lý bệnh. Trẻ nhỏ có tỷ lệ này cao hơn người trưởng thành. Phụ nữa có thai tỷ lệ này cũng tăng hơn phụ nữ bình thường. Ở người trưởng thành phương Tây, thể tích máu trung bình vào khoảng 5 lít trong đó có 2,7 đến 3 lít huyết tương. Diện tích bề mặt của các hồng cầu (rất quan trọng trong trao đổi khí) lớn gấp 2 000 lần diện tích da cơ thể.
Các thành phần hữu hình gồm:

Hồng cầu: chiếm khoảng 96%. Ở động vật có vú, hồng cầu trưởng thành mất nhân và các bào quan. Hồng cầu chứa haemoglobin và có nhiệm vụ chính là vận chuyển và phân phối ôxy.
Bạch cầu: chiếm khoảng 3% là một phần quan trọng của hệ miễn dịch có nhiệm vụ tiêu diệt các tác nhân gây nhiễm trùng và phát động đáp ứng miễn dịch của cơ thể.
Tiểu cầu: chiếm khoảng 1%, chịu trách nhiệm trong quá trình đông máu. Tiểu cầu tham gia rất sớm vào việc hình thành nút tiểu cầu, bước khởi đầu của quá trình hình thành cục máu đông trong chấn thương mạch máu nhỏ.

Huyết tương là dung dịch chứa đến 96% nước, 4% là các protein huyết tương và rất nhiều chất khác với một lượng nhỏ, đôi khi chỉ ở dạng vết. Các thành phần chính của huyết tương gồm:

Albumin Các yếu tố đông máu
Các globulin miễn dịch (immunoglobulin) hay kháng thể (antibody)
Các hormone Các protein khác
Các chất điện giải (chủ yếu là Natri và Clo, ngoài ra còn có can xi, kali, phosphate.
Các chất thải khác của cơ thể.

Trong cơ thể, dưới tác động của cơ tim, hệ thần kinh thực vật và các hormone, máu lưu thông không theo quy luật của lực trọng trường. Ví dụ não là cơ quan nằm cao nhất nhưng lại nhận lượng máu rất lớn (nếu tính theo khối lượng tổ chức não) so với bàn chân, đặc biệt là trong lúc lao động trí óc.
Ở người và các sinh vật sử dụng haemoglobin khác, máu được ôxy hóa có màu đỏ tươi (máu động mạch). Máu khử ôxy có màu đỏ bầm (máu tĩnh mạch).

Chức năng của máu

Hô hấp: Huyết sắc tố lấy oxi từ phổi đem cung cấp cho tế bào và vận chuyển khí CO2 từ tế bào ra phổi để thải ra ngoài.
Dinh dưỡng: Máu vận chuyển các chất dinh dưỡng: Axít amin, axit béo, glucose từ những mao ruột non đến các tế bào và các tổ chức trong cơ thể.
Bài tiết: Máu đem cặn bã của quá trình chuyển hóa đến các cơ quan bài tiết.
Điều hòa hoạt động của cơ thể: Máu chứa các hormon do các tuyến nội tiết tiết ra có tác dụng điều hòa trao đổi chất và các hoạt động khác.
Điều hòa thân nhiệt: Máu chứa nhiều nước có tỷ lệ nhiệt cao, có tác dụng điều hòa nhiệt ở các cơ quan trong cơ thể.
Bảo vệ cơ thể: Trong máu có nhiều loại bạch cầu có khả năng thực bào, tiêu diệt vi khuẩn. Máu chứa kháng thể và kháng độc tố có tác dụng bảo vệ cơ thể.

- Mèi quan hÖ gi÷a m¸u, níc m« vµ b¹ch huyÕt
1.3 B¹ch cÇu- miÔn dÞch
- C¸c ho¹t ®éng chñ yÕu cña b¹ch cÇu
Các giá trị bình thường của bạch cầu

Các loại bạch cầu	Giá trị tuyệt đối (trong 1mm³)	Tỷ lệ phần trăm
Đa nhân trung tính - NEUTROPHIL	1700 - 7000	60 - 66%
Đa nhân ái toan - EOSINOPHIL	50 - 500	2 - 11%
Đa nhân ái kiềm - BASOPHIL	10 - 50	O.5 - 1%
Mono bào - MONOCYTE	100 - 1000	2 - 2.5%
Bạch cầu Lymphô - LYMPHOCYTE	1000 - 4000	20 - 25%

(Tham khảo trong sách Lâm Sàng Huyết Học - PGS Trần Văn Bé - NXB Y Học Tp. HCM 1999)
- MiÔn dÞch là hệ thống các cấu trúc và quá trình sinh học trong một cơ thể bảo vệ bệnh tật của cơ thể sinh vật bằng cách xác định các kháng nguyên lạ và giết chết các vi sinh vật lạ, tế bào bất thường. Đó là mạng lưới vô cùng phức tạp của các tế bào, mô và các bộ phận giúp bảo vệ cơ thể con người khỏi các tác nhân xâm nhập như vi khuẩn, virus, ký sinh trùng, cũng như các rối loạn của tế bào.
1.4 §«ng m¸u vµ nguyªn t¾c truyÒn m¸u
- §«ng m¸u
- Nguyªn t¾c truyÒn m¸u
1.5 TuÇn hoµn m¸u vµ lu th«ng b¹ch huyÕt
- TuÇn hoµn m¸u:
+ Vßng tuÇn hoµn lín: M¸u giµu O₂ (®á t¬i) tõ t©m nhØ tr¸i ch¶y xuèng t©m thÊt tr¸i råi theo ®éng m¹ch chñ ®Õn c¸c c¬ quan. T¹i ®©y x¶y ra qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt gi÷a m¸u vµ tÕ bµo, m¸u chuyÓn cho tÕ bµo O₂ vµ chÊt dinh dìng, ®ång thêi nhËn CO₂ vµ chÊt th¶i tõ tÕ bµo trë thµnh m¸u ®á thÈm. M¸u ®á thÈm theo tØnh m¹ch chñ trªn vµ díi trë vÒ t©m nhØ ph¶i.
+ Vßng tuÇn hoµn nhá: M¸u nghÌo O₂ (®á thÈm) tõ t©m nhØ ph¶i ch¶y xuèng t©m thÊt ph¶i råi theo ®éng m¹ch phæi ®Õn c¸c mao m¹ch phæi. T¹i ®©y x¶y ra qu¸ tr×nh trao ®æi khÝ gi÷a m¸u vµ phÕ nang cña phæi, m¸u chuyÓn cho phÕ nang khÝ CO₂, ®ång thêi nhËn O₂ tõ phÕ nang trë thµnh m¸u ®á t¬i theo ®«i tØnh m¹ch phæi trë vÒ t©m nhØ tr¸i.
- Lu th«ng b¹ch huyÕt:
+ Kh¸i niÖm b¹ch huyÕt (…).
+ Sù kh¸c nhau gi÷a b¹ch huyÕt vµ m¸u (…).
+ Thµnh phÇn cÊu t¹o cña hÖ b¹ch huyÕt (…).
1.6 Tim vµ m¹ch m¸u
- CÊu t¹o tim:
+ Tim ®îc cÊu t¹o bëi c¬ tim vµ m« liªn kÕt.
+ Tim gåm 4 ng¨n, chia 2 nöa riªng biÖt, nöa ph¶i chøa m¸u ®á thÈm, nöa tr¸i chøa m¸u ®á t¬i.
+ Gi÷a t©m nhØ v¬i t©m thÊt cã van nhØ - thÊt, gi÷a t©m thÊt vµ ®éng m¹ch cã van ®éng m¹ch cã t¸c dông chØ cho m¸u ch¶y 1 chiÒu tõ t©m nhØ xuèng t©m thÊt vµ tõ t©m thÊt vµo ®éng m¹ch.
+ Thµnh c¬ t©m thÊt dµy h¬n t©m nhØ, trong ®ã thµnh t©m thÊt tr¸i dµy nhÊt t¹o lùc co bãp lín ®Ó ®Èy m¸u ®i kh¾p c¬ thÓ cßn thµnh t©m nhØ ph¶i máng nhÊt ®Ó gi¶n réng t¹o søc hót m¸u tõ kh¾p c¬ thÓ trë vÒ tim.
1.7 VËn chuyÓn m¸u qua hÖ m¹ch. VÖ sinh HTH
- Kh¸i niÖm huyÕt ¸p: Lµ ¸p lùc cña m¸u t¸c dông lªn thµnh m¹ch trong qu¸ tr×nh di chuyÓn.
- VÖ sinh tim m¹ch (RÌn luyÖn tim m¹ch): TËp thÓ dôc thÓ thao thêng xuyªn, ®Òu ®Æn, võa søc kÕt hîp víi xoa bãp ngoµi da.
C©u 1: M¸u gåm nh÷ng thµnh phÇn nµo? Chøc n¨ng cña mçi thµnh phÇn?
Tr¶ lêi:
- M¸u gåm huyÕt t¬ng vµ c¸c tÕ bµo m¸u. C¸c tÕ bµo m¸u gåm: hång cÇu, b¹ch cÇu vµ tiÓu cÇu.
- Chøc n¨ng cña mçi thµnh phÇn:
+ HuyÕt t¬ng:
. Duy tr× m¸u ë tr¹ng th¸i lâng, ®Ó dÔ dµng lu th«ng trong m¹ch.
. VËn chuyÓn c¸c chÊt dinh dìng, c¸c chÊt cÇn thiÕt kh¸c vµ c¸c chÊt th¶i.
+ Hång cÇu: VËn chuyÓn O₂ vµ CO₂.
+ B¹ch cÇu: b¶o vÖ cë thÓ.
+ TiÓu cÇu: Tham gia vµo qu¸ tr×nh ®«ng m¸u.
C©u 2: Nªu vµ gi¶i thÝch c¸c ho¹t ®éng cña b¹ch cÇu trong viÖc tha gia b¶o vÖ cë thÓ?
Tr¶ lêi: (Tµi liÖu båi dìng)
C©u 3: So s¸nh c¸c nhãm m¸u vÒ thµnh phÇn kh¸ng nguyªn vµ kh¸ng thÓ?
Tr¶ lêi: (Tµi liÖu båi dìng)
C©u 4: So s¸nh vßng tuÇn hoµn nhá vµ vßng tuÇn hoµn lín
Tr¶ lêi: (Tµi liÖu båi dìng)
C©u 5: M« t¶ thµnh phÇn cÊu t¹o cña hÖ b¹ch huyÕt vµ chøc n¨ng cña hÖ b¹ch huyÕt?
Tr¶ lêi: (Tµi liÖu båi dìng)
C©u 6: Ph©n tÝch nh÷ng ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña c¬ tim thÝch nghi víi nh÷ng chøc n¨ng cña nã?
Tr¶ lêi: (Tµi liÖu båi dìng)
C©u 7: Nªu kh¸i niÖm vÒ huyÕt ¸p vµ tèc ®é m¸u? Gi¶i thÝch v× sao sù co d·n tim lµ yÕu tè chñ yÕu t¹o ra sù vËn chuyÓn m¸u trong m¹ch?
Tr¶ lêi: (Tµi liÖu båi dìng)
C©u 8: V× sao khi bÞ th¬ng, sau mét vµi giê ë chæ vÕt th¬ng vµ chæ gÇn vÕt th¬ng l¹i bÞ sng ®á lªn.
Tr¶ lêi:
Sau khi bÞ th¬ng mét vµi giê, ë chç vÕt th¬ng vµ chç gÇn vÕt th¬ng bÞ sng ®á lªn v× lóc nµy, vi khuÈn ®· x©m nhËp vµo vÕt th¬ng nªn m¹ch m¸u ë vÕt th¬ng vµ chç gÇn vÕt th¬ng në réng ®Ó b¹ch chui ra tiªu diÖt vi khuÈn. Sù në réng cña nhiÒu m¹ch m¸u lóc nµy ®· lµm cho vÕt th¬ng sng ®á lªn.
C©u 9: T¹i sao tríc khi truyÒn m¸u ngêi ta ph¶i xÐt nghiÖm m¸u? V× sao ngêi cã nhãm m¸u B kh«ng thÓ truyÒn ®îc cho ngêi cã nhãm m¸u A?
Tr¶ lêi:
- Tríc khi truyÒn m¸u ngêi ta ph¶i xÐt nghiÖm m¸u ®Ó lùa chän lo¹i m¸u truyÒn cho phï hîp, tr¸nh tai biÕn( HC ngêi cho bÞ kÕt dÝnh trong HT ngêi nhËn g©y t¾c m¹ch) vµ tr¸nh nhËn m¸u nhiÔm c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh
- Ngêi cã nhãm m¸u B kh«ng thÓ truyÒn ®îc cho ngêi cã nhãm m¸u A
V×: Trong hång cÇu cña ngêi cã nhãm m¸u B cã kh¸ng nguyªn B, trong huyÕt t¬ng cña ngêi cã nhãm m¸u A cã kh¸ng thÓ (bªta) nªn ngêi cã nhãm m¸u B truyÒn m¸u cho ngêi cã nhãm m¸u A th× sÏ x¶y ra hiÖn tîng HC ngêi cho bÞ kÕt dÝnh trong huyÕt t¬ng ngêi nhËn g©y t¾c m¹ch
C©u 9: So s¸nh ®éng m¹ch víi tÜnh m¹ch vÒ cÊu t¹o vµ chøc n¨ng?
Tr¶ lêi:
* Gièng nhau:
- VÒ cÊu t¹o: Thµnh §M vµ TM ®Òu gåm 3líp: líp m« liªn kÕt, líp c¬ tr¬n vµ líp biÓu b×
- VÒ chøc n¨ng: §Òu cã c/n dÉn m¸u
* Kh¸c nhau:
- VÒ cÊu t¹o:

§M	TM
- Líp m« liªn kÕt, líp c¬ tr¬n dµy - Lßng hÑp - Kh«ng cã van	- Líp m« liªn kÕt, líp c¬ tr¬n máng - Lßng réng - Cã van 1 chiÒu ë nh÷ng n¬i m¸u ph¶i ch¶y ngîc chiÒu träng lùc