ÔN TẬP CÁC NƯỚC Á - PHI- MĨ LA TINH TỪ NĂM 1945 ĐẾN NAY.

Thứ tư - 28/10/2020 10:55

A. KHÁI QUÁT VỀ QUÁ TRÌNH ĐẤU TRANH GIẢI PHÓNG DÂN TỘC VÀ SỰ TAN RÃ CỦA HỆ THỐNG THUỘC ĐỊA.
1. Giai đoạn từ 1945 đến giữa những năm 60 của thế kỷ XX.

* Châu á: - Mở đầu là khu vực Đông Nam á với cách mạng 3 nước : VN, Lào, In- đô - nê- xi-a đã đứng lên đấu tranh chống phát xít Nhật giành chính quyền.
- Ấn Độ ( 1946- 1950).
* Châu Phi: Nhiều nước Bắc Phi nổi dậy đấu tranh Ai Cập ( 1952), An-giê- ri( 1954- 1962)…
- 1960 : 17 nước Châu Phi giành độc lập và đi vào lịch sử với tên gọi là năm Châu Phi.
* Mĩ la tinh : ngày 1/1/1959: Cu- Ba giành độc lập .
Năm 1967, hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc cơ bản đã sụp đổ hoàn toàn.
2. Giai đoạn từ giữa những năm 60 đến giữa những năm 70 của thế kỷ XX.
- Điểm nổi bật trong phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở giai đoạn này là nhân dân ba nước ăng- Gô- la, Mô- dăm- Bích, Ghi- nê Bít xao tiến hành đấu tranh vũ trang chống lại thực dân Bồ Đào Nha. Trước sự đấu tranh ngoan cường của nhân dân ba nước này thực dân Bồ Đào Nha buộc phải công nhận nền độc lập cho Ghi-nê Bít xao(9/1974), Mô- dăm – Bích( 6/1975), Ăng –Gô- la (11/ 1975 ). Như vậy hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa thực dân đã bị tan rã.
3. Giai đoạn từ giữa những năm 70 đến giữa những năm 90 của thế kỷ XX.
- Cuộc đấu tranh của nhân dân Rô-dê- ri- a, Tây Nam Phi, CH Nam phi chống chế độ phân biệt chủng tộc.
Kết quả Năm 1980 Rô- dê- ri-a giành thắng lợi,Tây nam phi (1990), CHNam Phi (1993) đã tuyên bố xoá bỏ chế độ phân biệt chủng tộc.
* Câu hỏi:
Trình bày các phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc tiêu biểu của từng giai đoạn?

                      ***************************************************

B. CÁC NƯỚC CHÂU Á.

1. Tình hình chung.
- Châu Á là châu lục có diện tích và dân số lớn nhất thế giới
- Trước chiến tranh hầu hết các nước châu Á là thuộc địa của các nước đế quốc.
- Đến những năm 50 của thế kỷ XX hầu hết các nước châu Á đã giành được độc lập                   dân tộc .
- Gần suốt nửa sau TK XX ,ở châu Á rơi vào tình trạng không ổn định, đặc biệt là ở ĐNA và Tây Á lại diễn ra nhiều cuộc chiến tranh xâm lược của các nước đế quốc nằm duy trì ách thống trị, chiếm giữ những vị trí chiến lược quan trọng và ngăn cản phong trào cách mạng ở khu vực này.-
-   Sau khi chiến tranh lạnh kết thúc, một số nước châu Á đã diễn ra những cuộc xung đột , tranh chấp biên giới, lãnh thổ hoặc phong trào li khai với những hành động khủng bố dã man như ở Ấn Độ , Pa- Ki xtan……..
- Tuy nhiên bên cạnh đó nhiều nước Châu á đã đạt được sự tăng trưởng nhanh chóng về kinh tế như Nhật Bản, Hàn Quốc, TQ, Thái Lan, Ấn Độ……. Với sự phát triển nhanh chóng về kinh tế nhiều người dự đoán rằng tế kỷ XXI sẽ là thế kỷ của Châu Á
2.Trung Quốc.
a. Sự hình thành nước cộng hoà nhân dân Trung Hoa.
- Trước chiến tranh là nước nửa thuộc địa, nửa phong kiến của các nước đế quốc. Năm 1937, Nhật xâm lược TQ , đến năm 1945, cuộc kháng chiến chống Nhật kết thúc. Từ năm 1946- 1949, ở TQ diễn ra cuộc nội chiến giữa tập đoàn phản động Quốc dân Đảng và lực lượng cách mạng do ĐCS lãnh đạo. Cuối cùng tập đoàn Tưởng Giới Thạch đã thua chạy ra đảo Đài Loan.
- Ngày 1-10- 1949, tại quảng trường Thiên An Môn của thủ đô Bắc Kinh, chủ tịch Mao Trạch Đông đã tuyên bố với thế giới sự ra đời của nước cộng hoà nhân dân Trung Hoa.
b. Thành tựu của TQ trong mười năm đầu xây dựng chế độ mới.
* Nhiệm vụ:          - Đưa đất nước thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu.
                         - Tiến hành công nghiệp hoá và phát triển xã hội .
- Từ năm 1950, nhân dân TQ tiến hành khôi phục kinh tế cải tạo công thương nghiệp tư bản tư doanh, xây dựng nền công nghiệp dân tộc, phát triển văn hoá , giáo dục. Đến năm 1952, công cuộc khôi phục kinh tế hoàn thành thắng lợi , sản lượng công nghiệp đã vượt mức trước chiến tranh.
- Trong nững năm 1953- 1957, TQ thực hiện kế hoạch 5 năm đầu tiên. Nhờ những cố gắng của nhân dân TQ và sự giúp đỡ to lớn của LX, kế hoạch năm năm lần thứ nhất đã thu được nhiều thành tựu đáng kể. Kinh tế giáo dục của TQ đã có những tiến bộ vượt bậc. Năm 1957, sản lượng cong nghiệp tăng 140%, nông nghiệp tăng 25% so với năm 1952.
* Đối ngoại: TQ thi hành chính sách đối ngoại tích cực, góp phần củng cố hoà bình và thúc đẩy sự phát triển xã hội, địa vị của TQ đã được nâng cao trên trường quốc tế.
c. Hai mươi năm đầy biến động( 1959- 1978)
* Về kinh tế:
- Thực hiện đường lối “ Ba ngọn cờ hồng” đỉnh cao là phong trào “đại nhảy vọt”.
Nền kinh tế đất nước rơi vào tình trạng hỗn loạn , sản xuất giảm sút nghiêm trọng , đời sống nhân dân vô cùng khó khăn.
* Về chính trị: Nội bộ ban lãnh đạo Đảng và nhà nước TQ xuất hiện nhiều bất đồng về đường lối, tranh giành quyền lực gay gắt. Đỉnh cao là cuộc “ Đại cách mạng văn hoá vô sản”, diễn ra trong những năm 1966- 1968. Cuộc đại cách mạng văn hoá vô sản đã gây nên hậu quả nghiêm trọng trong đời sống vật chất tinh thần của nhân dân.
d. Công cuộc cải cách mở cửa( từ năm 1978 đến nay).
- Tháng 12- 1978, TQ đề ra đường lối đổi mới, mở đầu cho công cuộc cải cách kinh tế- xã hội của đất nước.
* Nội dung của đường lối đổi mới:
- Xây dựng chủ nghĩa xã hội mang màu sắc TQ, lấy phát triển kinh tế làm trung tâm, thực hiện cải cách mở cửa nhằm mục tiêu hiện đại hoá đất nước, đưa đất nước TQ trở thành một quốc gia giàu mạnh văn minh.
* Thành tựu:
- Sau hai mươi năm đổi mới, nền kinh tế Tq đã phát triển nhanh chóng tốc độ tăng trưởng cao nhất thế giới
- Tổng sản phẩm trong nước GDP tăng trung bình hằng năm 9,6% đạt giá trị 8740,4 tỉ NDT, đứng hàng thứ 7 thế giới.
- Tổng giá trị xuất nhập khẩu năm 1997 lên tới 325, 06 tỉ USD, gấp 15 lần năm 1978.
- Đời sống nhân dân được nâng cao rõ rệt, thu nhập bình quân đầu người tăng.
* Đối ngoại: Đảng và nhà nước TQ có nhiều thay đổi trong quan hệ đối ngoại, bình thường hoá quan hệ với các nước , góp sức giải quyết các vụ tranh chấp quốc tế. Vì vậy địa vị của TQ được nâng cao trên trường quốc tế.
* Câu hỏi:
1. Mặc dù đã giành được độc lập, nhưng hầu như nửa sau thế kỷ XX tình hình châu Á không ổn định, vì sao?
2. Trong những năm 1959-1978,tình hình TQ có những điểm gì nổi bật?
3. Nêu nội dung, thành tựu, ý nghĩa của đường lối đổi mới ở TQ?

                                *************************************************
                      C. CÁC NƯỚC ĐÔNG NAM Á TỪ NĂM 1945 ĐẾN NAY.
I. Tình hình ĐNA trước và sau năm 1945.
- Trước chiến tranh thế giới thứ hai, hầu hết các nước ĐNA ( trừ Thái Lan ) là thuộc địa của thực dân phương Tây.
- Sau khi phát xít Nhật đầu hàng đồng minh , các dân tộc ĐNA đã nhanh chóng nổi dậy giành độc lập dân tộc, lật đổ ách thống trị của Nhật, tiêu biểu như: VN, Lào, In-đô-nê-xi-a và nhiều nước khác cũng đều nổi dậy đấu tranh,giải phóng thoát khỏi ách thống trị của phát xít Nhật.
- Ngay sau khi chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, các dân tộc ĐNA lại phải tiến hành kháng chiến chống những cuộc chiến tranh xâm lược trở lại của các nước đế quốc Anh, pháp, Mỹ và Hà Lan. Trải qua nhiều năm tháng chiến đấu gian khổ, đến nửa sau những năm 50 của thế kỷ XX, các nước ĐNA lần lượt giành được độc lập dân tộc .
- Từ giữa những năm 50 của thế kỷ XX, trong bối cảnh “chiến tranh lạnh”, đế quốc Mỹ đã can thiệp vào các nước ĐNA, làm cho tình hình ĐNA căng thẳng. tháng 9- 1954, Mĩ cùng Anh, Pháp thành lập khối quân sự ĐNA( SEATO), nhằm ngăn chặn ảnh hưởng của của CNXH và đẩy lùi phong trào giải phóng dân tộc trong khu vực. Vì vậy quan hệ đối ngoại trong khu vực ĐNA có sự phân hoá về đường lối:
       - Một số nước trở thành đồng minh của Mỹ.
       - Một số nước tiến hành đấu tranh chống Mỹ, giải phóg dân tộc như : VN, Lào, CPC.
             - Một số nước thi hành chính sách hoà bình trung lập, không tham gia vào khối quân sự xâm lược của các nước đế quốc.
2. Sự ra đời của tổ chức ASEAN.
? Tại sao tổ chức ASEAN ra đời?
- Sau khi giành độc lập, đứng trước những yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội của đất nước , nhiều nước ĐNA chủ trương thành lập một tổ chức liên minh khu vực , nhằm cùng nhau hợp tác phát triển.
- Mặt khác để hạn chế ảnh hưỏng của các cường quốc bên ngoài đối với khu vực , nhất là khi cuộc chiến tranh xâm lược của Mỹ ở Đông Dương ngày càng không thuận lợi, khó tránh khỏi thất bại.
- Ngày 8-8-1967, hiệp hội các nước ĐNA (ASEAN) được thành lập tại Băng Cốc Thái Lan gồm 5 nước Thái Lan, In- đô- nê- xi-a, Ma- lai- xi-a, Phi-líp- Pin, Xin- ga- po.
? Mục tiêu của ASEAN là gì?
Thông qua bản tuyên bố Băng Cốc, mục tiêu hoạt động của tổ chức ASEAN là: phát triển kinh tế xã hội của đất nước thông qua những nỗ lực hợp tác chung giữa các nước thành viên trên tinh thần duy trì hoà bình và an ninh khu vực.
* Quan hệ VN ASEAN.
- Sau khi hiệp ước thân thiện và hợp tác được ký kết ( 2- 1976) tại Ba- Li , thì quan hệ VN và ASEAN được cải thiện rõ rệt như thiết lập quan hệ ngoại giao và bắt đầu có những chuyến thăm lẫn nhau của nhiều quan chức cao cấp.
- Năm 1978, theo yêu cầu của Mặt trận Dân tộc cứu nước CPC, quân tình nguyện VN sang đây để giúp đỡ họ lật đổ chế độ Pôn- Pốt. Do sự kích động của một số nước lớn mà quan hệ giữa ba nước Đông Dương và các nước ASEAN trở nên căng thẳng.
3. Sự phát triển của tổ chức ASEAN.
* Sự phát triển về số lượng các nước thành viên.
- 1984, Bru- nây gia nhập A SEAN trở thành viên thứ 6.
- 7- 1995, VN gia nhập.
- 9- 1997, Lào và Mi- an -ma.
- 4- 1999, CPC được kết nạp và trở thành viên thứ 10 của tổ chức ASEAN.
Hiện nay ASEAN đã chuyển trọng tâm hoạt động sang hợp tác và phát triển kinh tế, đồng thời xây dựng một khu vực ĐNA hoà bình ổn định để cùng nhau phát triển phồn vinh.
* Hoạt động của tổ chức ASEAN.
- 1992, thành lập khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA).
- 1994, thành lập diễn đàn kinh tế khu vực (ARF).
Có thể nói rằng, cùng với sự phát triển của ASEAN, một chương mới đã mở ra trong lịch sử khu vực ĐNA.
* Câu hỏi:
1. Sự phát triển của các nước Asean diễn ra như thế nào?
2. Quan hệ VN với Asean?
3. Tại sao nói: Từ đầu những năm 90 của thế kỷ XX, một chương mới đã mở ra trong lịch sử ku vực ĐNA?
D. CÁC NƯỚC CHÂU PHI TỪ NĂM 1945 ĐẾN NAY.
1 . Tình hình chung.
* Quá trình đấu tranh giành độc lập dân tộc.
+ Trước chiến tranh thế giới thứ hai, hầu hết các nước châu Phi là thuộc địa của các nước đế quốc phương Tây.
+ Từ sau chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân đòi độc lập dân tộc ở châu Phi lên cao, đầu tiên nổ ra sớm nhất ở Bắc Phi, nơi có trình độ phát triển cao hơn các vùng khác ở châu lục này. Mở đầu là thắng lợi của cách mạng Ai Cập lật đổ chế độ quân chủ và tuyên bố thành lập nước cộng hoà Ai Cập 18-6-1953.
    Tiếp đó là cuộc đấu tranh vũ trang kéo dài từ năm 1954-1962 của nhân dân An- giê- ri giành thắng lợi lật đổ ách thống trị của thực dân Pháp giành độc lập dân tộc.
     Trong năm 1960 ,17 nước châu phi giành độc lập và đi vào lịch sử với tên gọi là “ năm châu phi”, từ đó hệ thống thuộc địa của các đế quốc lần lượt tan rã , các dân tộc châu Phi giành lại độc lập chủ quyền.
* Công cuộc xây dựng đất nước
+ Sau khi giành được độc lập, các nước châu Phi bắt tay vào công cuộc xây dựng đất nước phát triển kinh tế và đạt được nhiều thành tích, nhưng nhìn chung, bộ mặt của châu Phi chưa được thay đổi một cách căn bản. Nhiều nước châu Phi vẫn ở trong tình trạng đói nghèo lạc hậu. Từ cuối những năm 80 của thế kỷ XX tình hình châu Phi ngày càng khó khăn và không ổn định: nội chiến đói nghèo nợ nần và bệnh tật hoành hành.
+ Trong những năm gần đây cùng với sự giúp đỡ của cộng đồng quốc tế các nước châu Phi đã tích cực tìm kiếm các giải pháp để giải quyết xung đột khắc phục khó khăn về kinh tế nhằm xoá bỏ nghèo nàn lạc hậu.
2. Cộng hoà Nam Phi.
* Nguyên nhân:
      Năm 1961, liên bang Nam Phi rút ra khỏi Liên Hiệp Anh và tuyên bố là nước cộng hoà Nam Phi nhưng trên thực tế đa số người da đen ở đây vẫn phải sống cơ cực , tủi nhục dưới chế độ phân biệt chủng tộc A- Phác -Thai của chính quyền da trắng. Do đó phong trào đấu tranh của người da đen, da màu ở đây diễn ra mạnh mẽ.
* Phong trào đấu tranh:
    Từ sau chiến tranh thế giới thứ hai cuộc đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc ở Nam Phi đã phát triển thành một cao trào cách mạng rộng lớn dưới sự lãnh đạo của tổ chức Đại Hội Dân tộc Phi ANC.
     Với tinh thần đấ tranh bền bỉ, kiên cường, lại được cộng đồng quốc tế ủng hộ, cuộc đấu tranh của người Nam Phi đã giành dược thắng lợi to lớn chính quyền của người da trắng đã phải tuyên bố xoá bỏ chế độ phân biệt chủng tộc vào 1993 và trả tự do cho lãnh tụ ANC Nen- Xơn Man- Đê- La sau 27 năm cầm tù.
      Sau cuộc bầu cử đa chủng tộc đầu tiên ở Nam Phi tháng 4 – 1994, Nen- Xơn Man- Đe- La trở thành tổng thống da đen đầu tiên trong lịch sử nước này.
* Ý nghĩa lịch sử.
   Chế độ phân biệt chủng tộc đã bị xoá bỏ ngay tại sào huyệt cuối cùng sau hơn ba thế kỷ tồn tại. Đất nước Nam Phi bước sang một thời kỳ phát triển mới.
      Sau khi xoá bỏ chế độ phân biệt chủng tộc chính phủ mới ở Nam Phi đã đưa ra chiến lược kinh tế vĩ mô nằm phát triển kinh tế đất nước, xoá bỏ tình trạng nghèo nàn lạc hậu và yếu kém của nền kinh tế.
       * Câu hỏi:
       1. Nêu những nét chính về cuộc đấu tranh của nhân dân châu Phi sau chiến tranh thế giới thứ hai?
       2. Theo em hiện nay châu Phi đang gặp phải những khó khăn gì trong công cuộc phát triển kinh tế xã hội đất nước?
        3. Nêu những nét chính về cuộc đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc ở cộng hoà Nam Phi? Kết quả?
        4. So sánh đặc điểm phong trào giải phóng dân tộc ở châu Phi so với châu Á?
E. CÁC NƯỚC MỸ LA TINH.
I. Những nét chung.
* Sự khác biệt của khu vực Mỹ la tinh so với châu Á, châu Phi :
Khác với châu Á, châu Phi, nhiều nước Mỹ la Tinh đã giành được độc lập từ những thập niên đầu của thế kỷ XIX : Bra- xin, Ác-hen- ti –na, Pê- ru, …
* Những nét nổi bật của của tình hình Mỹ la tinh từ sau năm 1945 đến nay :
- Sau chiến tranh thế giới thứ hai đến nay, với ưu thế về kinh tế và quân sự, Mỹ đã tìm cách biến Mỹ la tinh thành “ sân sau’’ của Mỹ và dựng lên các chế độ độc tài thân Mỹ. Không cam chịu cản áp bức, cuộc đấu tranh chống chế độ độc tài của nhân dân các nước Mỹ la tinh lại bùng nổ và phát triển.
- Cách mạng Cu Ba thành công (1959) đánh dấu bước phát triển mới của phong trào giải phóng dân tộc, từ đầu những năm 80 của thế kỷ XX, cao trào đấu tranh bùng nổ mạnh mẽ, đấu tranh vũ trang diễn ra ở nhiều nước, Mỹ la tinh trở thành “ Đại lục núi lửa”. Các chính quyền độc tài phản động ở nhiều nước bị lật đổ, các chính phủ dân tộc dân chủ được thành lập. Trong đó nổi bật là các sự kiện ở Chi- lê và Ni- ca- ra –goa.
- Trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước, các nước Mỹ la tinh đã thu được những thành tựu quan trọng : củng cố độc lập chủ quyền , dân chủ hoá nền sinh hoạt chính trị, tiến hành cải cách kinh tế, thành lập các tổ chức liên minh khu vực về hợp tác và phát triển kinh tế.
- Từ đầu những năm 90 của thế kỷ XX , tình hình kinh tế, chính trị Mỹ la tinh gặp nhiều khó khăn căng thẳng.
II. Cu Ba- Hòn đảo anh hùng.

Công cuộc đấu tranh chống chế độ độc tài quân sự của nhân dân Cu Ba.

+ Nguyên nhân : Sau chiến tranh thế giới thứ hai, được sự giúp sức của của Mỹ, tháng 3- 1952, Ba- ti- xta đã làm đảo chính,thiết lập chế độ độc tài quân sự. Chính quyền Ba- ti- xta đã xoá bỏ hiến pháp tiến bộ , cấm các đảng phái hoạt động, giam cầm nhưng người yêu nước¨ nhân dân Cu Ba đã vùng dậy đấu tranh.
+ Ngày 1/1/1959, cách mạng Cu ba giành thắng lợi, chế độ độc tài Ba-ti-xta đã bị lật đổ.
+ Ý nghĩa : Cách mạng Cu Ba thắng lợi đã chấm dứt ách thống trị của chế độ thực dân, giành độc lập cho đất nước , là nguồn cổ vũ nhân dân các nước Mỹ la tinh đứng lên giành độc lập.
2. Công cuộc xây dựng đất nước.
   Sau khi cách mạng thành công, dưới sự lãnh đạo của chính phủ cách mạng do Phi đen cat xtơ rô đứng đầu, nhân dân Cu Ba đã thực hiện triệt để cuộc cải cách dân chủ: cải cách ruộng đất, quốc hữu hoá các nhà máy xí nghiệp của tư bản nước ngoài, xây dựng chính quyền cách mạng các cấp, thanh toán nạn mù chữ, phát triển giáo dục…
   Từ năm 1961 , sau khi giành thắng lợi ở vùng biển Hi-rôn, Cu Ba đã bắt tay vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội . Mặc dù bị bao vây cấm vận, nhân dân CuBa đã giành được nhiều thắng lợi to lớn: xây dựng được một nền công nghiệp với cơ cấu các nghành hợp lý, một nền nông nghiệp đa dạng , văn hoá , giáo dục , y tế, thể thao phát triển mạnh mẽ.
   Sau khi LX tan rã, Cu Ba trải qua thời kỳ vô cùng khó khăn, nhưng với ý chí của toàn dân, cùng với những cải cách điều chỉnh, nền kinh tế Cu Ba đã có những chuyển biến tích cực.