CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH

Chủ nhật - 27/09/2020 09:37

1.Quy luật di truyền giới tính:
Nội dung: ở sinh vật sinh sản hữu tính, tỉ lệ đực cái của thế hệ sau xấp xỉ 1 : 1
VD: P Chuột cái x Chuột đực
XX XY
GP X X , Y
F1 KG 1 XX : 1XY
KH 1 cáI : 1 đực

2.Quy luật di truyền liến kết với giới tính
Nội dung: Là hiện tượng di truyền các tính trạng mà gen xác định chúng nằm trên NST giới tính
+ Gen nằm trên NST giới tính X: tuân theo quy luật di truyền chéo nghĩa là bố truyền cho con gái và mẹ truyền cho con trai
      Nếu gen nằm trên NST X là gen trội thì tất cả thể mang đôi NST XX và XY đều mang kiểu hình trội
      Nếu gen nằm trên NST X là gen lặn thì tính trạng thường hay xuất hiện ở cá thể có cặp NST XY còn cá thể có NST XX chỉ biểu hiện khi ở trạng thái đồng hợp lặn
      Sơ đồ lai:    P             Ruồi cái mắt đỏ                  x           Ruồi đực mắt trắng
                                              X^DX^D                                                  X^dY
                         G_P                    X^D                                                 X^d, Y
                        F₁                      X^DX^d    :     X^DY
   + Gen nằm trên NST giới tính Y: tuân theo quy luật di truyền thẳng nghĩa là chỉ truyền cho những cá thể có cặp NST XY
      Sơ đồ lai:    P             Bình thường                  x          Dính ngón tay 2-3
                                              XX                                            XY^d
                         G_P                    X                                         X, Y^d
                        F₁                               XX    :     XY^d
3.Phương pháp giải bài tập:
a)Nhận diện bài toán thuộc di truyền liên kết với giới tính
- Nếu gen nằm trên NST giới tính
- Tính trạng phân bố không đồng đều giữa cá thể đực và cá thể cái
b)Cách giải:
Làm tương tự như các quy luạt di truyền khác
c)Bài tập vận dụng
* Bài tập 1: Bệnh mù mầu do gen lặn m nằm trên NST giới tính X quy định, gen trọi M cũng nằm trên NST giới tính X quy định kiểu hình bình thường
1. GIảI thích và lập sơ đồ lai cho mỗi TH sau:
a. Bố mẹ bình thường có đứa con trai bị mù màu
b. Trong một đình có nửa số con trai và nửa số con gái mù màu, số còn lại không bị mù màu có cả trai và gái
2. Bố mẹ không mù màu, sinh con gáI không mù màu và con trai bị mù màu. Đứa con gáI lớn lên lấy chồng không bị mù màu thì có thể sinh ra đứa chấu bị mù màu không? Nếu có thì xác định tỉ lệ % kiểu hình đó?
Giải:
1. GảI thích và sơ đồ lai:
a. Con trai mù màu có kiểu gen X^mY, nhận giao tử X^m từ mẹ và Y từ bố do đó mẹ có kiểu gen X^MX^m, bố có kiểu hình bình thường X^MY
      Sơ đồ lai:    P             mẹ bình thường                  x           bố bình thường
                                              X^MX^m                                                  X^MY
                         G_P              X^M , X^m                                                 X^M, Y
                        F₁     KG                 X^MX^M    :     X^mY : X^MY : X^MX^m
                                   KH         3 bình thường và 1 mù màu
b. Con gáI mù màu, kiểu gen X^mX^m chứng tỏ bố và mẹ đều tạo ra giao tử X^m. Nên KG của bố là X^mY. Con trai bình thường có KG X^MY chứng tỏ mẹ tạo ra giao tử X^M suy ra mẹ có KG X^MX^m
      Sơ đồ lai:    P             mẹ bình thường                  x           bố mù màu
                                              X^MX^m                                                  X^mY
                         G_P              X^M , X^m                                                 X^m, Y
                        F₁     KG                 X^MX^m    :     X^mY : X^MY : X^mX^m
                                   KH         nửa con gái bình thường và nửa con gái mù màu
                                                 nửa con trai bình thường và nửa con trai mù màu
2. Đứa con trai mù màu có KG X^mY nên mẹ tạo giao tử X^m.
Vậy mẹ không mù màu X^MX^m , bố không mù màu X^MY
      Sơ đồ lai:    P             mẹ bình thường                  x           bố bình thường
                                              X^MX^m                                                  X^MY
                         G_P              X^M , X^m                                                 X^M, Y
                        F₁     KG                 X^MX^M    :     X^mY : X^MY : X^MX^m
                                   KH          2 con gái bình thường
                                                  1 con trai mù màu
                                                  1 con trai không mù màu
Vậy con gáI không mù màu có thẻ là X^MX^M, X^MX^m và xác xuất là 50%
- Nếu con gáI không mù màu X^MX^M lấy chồng không mù màu X^MY
      Sơ đồ lai:    P             mẹ bình thường                  x           bố bình thường
                                              X^MX^M                                                  X^MY
                         G_P                   X^M                                                  X^M, Y
                        F₁     KG                 X^MX^M    : X^MY
                                    KH đều không mù màu
- Nếu con gáI không mù màu X^MX^m lấy chồng không mù màu X^MY

      Sơ đồ lai:    P             mẹ bình thường                  x           bố bình thường
                                              X^MX^m                                                  X^MY
                         G_P              X^M , X^m                                                 X^M, Y
                        F₁     KG                 X^MX^M    :     X^mY : X^MY : X^MX^m
                                   KH         3 bình thường và 1 mù màu
Vậy đứa con gáI có thể sinh cháu mù màu nếu mang KG X^MX^m và xác xuất để đứa cháu mù màu xuất hiện là 50% x 25% = 12,5 %
* Bài 2: ở mèo, gen D qui đinh lông đen, gen d qui định lông hung. Cặp gen dị hợp Dd qui định màu lông tam thể, biết các gen nói trên nằm trên NST X
1. Hãy viết các kiểu gen qui định các kiểu hình có thể có ở mèo đực và cáI . GiảI thích tại sao ở các cơ thể mào đực bình tường không thể có mầu lông tam thể
2. Mỡo cáI tam thể có thể tạo ra từ các cặp bố mẹ như thế nào? Lập sơ đồ lai minh hoạ
3. Trong một phép lai thu được một con mèo đực lông đen, một mèo đực lông hung, một mèo cáI lông hung và một mèo cáI lông tam thểthì kiểu gen , kiểu hình của bố mẹ như thế nào? GiảI thích và lập sơ đồ lai.
* Bài 3: ở người, hai gen lặn d gây bệnh teo cơ và m gây bệnh mù màu. Hai gen trội D , M qui định kiểu hình bình thường. Các gen nằm trên NST giới tính X
1. Hãy viết các kiểu gen liên quan đến hai tính trạng trên có thể có ở người
2. Xác định kiểu gen và kiểu hình các con trong các trường hợp sau:
a. Bố chỉ teo cơ, mẹ chỉ mù màu
b. Mẹ mang cả 2 gen gây bệnh nhưng không biểu hiện bệnh, bố chỉ bị mù màu
3. Xác định kiểu gen và kiểu hình bố mẹ trong các trường hợp sau:
a. Bố, mẹ đều binhd thường sinh đứa con trai bị cả hai bệnh
b. Mẹ bình thường sinh ra con gáI bị cả hai bệnh