Bài tiết

Thứ năm - 13/01/2022 09:03

- Bài tiết là 1 hoạt động của cơ thể thải loại các chất cặn bã, chất độc hại khác để duy trì tính ổn định của môi trường trong cơ thể.

Hoạt động này do phổi, thận, da đảm nhiệm; trong đó, phổi đóng vai trò quan trọng trong việc bài tiết CO₂; thận đóng vai trò quan trọng bài tiết các chất thải khác qua nước tiểu.

Các sản phẩm thải chủ yếu và cơ quan thực hiện bài tiết:( SGK )
- Thận thải tới 90% các sản phẩm bài tiết hòa tan trong máu ( trừ CO₂), khoảng 10% còn lại do da đảm nhiệm.
Các sản phẩm thải cần được bài tiết phát sinh từ đâu?

Các sản phẩm thải cần được bài tiết phát sinh từ các hoạt động trao đổi chất của tế bào và cơ thể ( CO2, mồ hôi, nước tiểu….) hoặc từ thoạt động tiêu hóa đưa vào cơ thể 1 số chất quá liều lượng ( các chất thuốc, ion, colesteron)

Cấu tạo của hệ bài tiết nước tiểu:

Gồm thận, ống dẫn nước tiểu, ống đái và bóng đái
Thận là cơ quan quan trọng nhất trong hệ bài tiết nước tiểu, gồm 2 quả thận. Mỗi quả chứa khoảng 1 triệu đơn vị chức năng để lọc máu và hình thành nước tiểu.
Mỗi đơn vị chức năng của thận gồm: cầu thận, nang cầu thận, ống thận

Bài tiết đóng vai trò quan trọng như thế nào với cơ thể sống?

Nhờ hoạt động của hệ bài tiết mà các tính chất của môi trường trong cơ thể luôn ổn định, tạo điều kiện thuận lời cho hoạt động trao đổi chất diễn ra bình thường

Các sản phẩm thải chủ yếu của cơ thể là gì? Việc bài tiết chúng do các cơ quan nào đảm nhiệm?

Các sản phẩm thải chủ yếu của cơ thể là nước tiểu, mồ hôi, CO₂
Hệ bài tiết thải loại nước tiểu, da thải loại mồ hôi, hệ hô hấp thải loại CO₂

Sự tạo thành nước tiểu gồm những quá trình nào? Chúng diễn ra ở đâu?

Quá trình lọc máu để tạo nước tiểu đầu diễn ra ở cầu
Quá trình hấp thụ lại các chất dinh dưỡng, H₂O,các ion cần thiết
Quá trình bài tiết tiếp các chất cặn bã, các chất thuốc, các ion thừa
Quá trình hấp thụ lại và bài tiết tiếp diễn ra ở ống thận. Kết quả là biến nước tiểu đầu thành nước tiểu chính thức.

Thành phần nước tiểu đầu khác với máu ở chỗ nào?

Thành phần nước tiểu đầu không có tế bào máu và protein
Máu có các tế bào máu và protein

Nước tiểu chính thức khác với nước tiểu đầu ở chỗ nào?

Nước tiểu đầu	Nước tiểu chính thức
Các chất dinh dưỡng nhiều	Gần như không còn các chất dinh dưỡng
Nồng độ các chất hòa tan loãng hơn	Nồngđộ các chất hòa tan đậm đặc
Chứa ít các chất cặn bã, chất độc hơn	Chứa nhiều các chất cặn bã, chất độc

Sự tạo thành nước tiểu ở các đơn vị chứ năng của thân diễn ra liên tục, nhưng sự thải nước tiểu ra khỏi cơ thể chỉ xảy ra vào những lúc nhất định.Có sự khác nhau đó là do đâu?
Có sự khác nhau đó là do: máu luôn tuần hoàn qua cầu thận nên nước tiểu được tạo ra liên tục; nhưng nước tiểu chỉ được thải ra ngoài khi lượng nước tiểu trong bóng đái lên tới 200ml đủ áp lực gây cảm giác buồn đi tiểu và cơ vòng ống đái mở ra kết hợp với sự co của cơ vòng bóng đái và cơ bụng giúp thải nước tiểu ra ngoài.
Thực chất quá trình tạo thành nước tiểu là gì?

Thực chất quá trình tạo thành nước tiểu là lọc máu, thải bỏ các chất cặn bã, chất thừa, các chất độc ra khỏi cơ thể để duy trì tính ổn định của môi trường trong cơ thể.

Trình bày quá trình tạo thành nước tiểu ở các đơn vị chức năng của thận

Máu theo động mạch đến tới nang cầu thận với áp lực cao tạo ra lức đẩy nước và các chất hòa tan có kích thước nhỏ qua lỗ lọc trên vách mao mạch. Các tế bào máu và phân tử protein có kích thước lớn hơn nên không qua lỗ lọc. Kế quả là tạo thành nước tiểu đầu trong nang cầu thận
Nước tiểu đầu đi qua ống thận, ở đây xảy ra 2 quá trình: quá trình hấp thụ lại các chất cần thiết, nước, và quá trình bài tiết tiếp các chất bã, chất độc hại, chất thuốc ra khỏi cơ thể. Kết quả là tạo thành nước tiểu chính thức.

Sự thải nước tiểu diễn ra như thế nào?

Mỗi ngày, cầu thận 1 người trưởng thành lọc được 1 440l máu và tạo ra khoảng nước tiểu đầu
Nhờ quá trình hấp thụ lại mà sau đó chỉ khoảng 1.5 lít nước tiểu chính thức được tạo thành và dẫn xuống bể thận, rồi theo ống dẫn nước tiểu xuống bóng đái.
Lượng nước tiểu trong bóng đái lên đến 200ml sẽ làm căng bóng đái, tăng áp suất trong bóng đái và gây cảm giác buồn đi tiểu. Nếu cơ vòng mở ra ( có sự phối hợp co của cơ bóng đái và cơ bụng), nước tiểu sẽ thoát ra ngoài.

Sơ đồ quá trình tao ra nước tiểu:

Quá trình lọc máu	Quá trình hấp thụ lại	Quá trình bài tiết tiếp
Màng lọc là vách mao mạch với các lỗ 30-40A	Có sử dụng năng lượng ATP	Có sử dụng năng lượng ATP
Sự chênh lệch áp suất tạo ra lực đẩy các chất qua lỗ lọc	Các chất được hấp thụ lại: + Các chất dinh dưỡng +H₂O +Các ion còn cần thiết	Các chất được bài tiết tiếp: + Các chất bã + Các chất thuốc + các ion thừa
Các tế bào máu và protein có kích thước lớn hơn lỗ lọc nên vẫn ở lại trong máu

Một số các tác nhân chủ yếu gây hại cho hệ bài tiết nước tiểu:

Hoạt động lọc máu tạo nước tiểu đầu có thể làm việc kém hiệu quả hay bị ngừng trệ, ách tách là do:

+ Một số cầu thận hư hại về cấu trúc do các vi khuẩn gây viêm các bộ phận khác nhu tai, mũi, họng rồi gián tiếp gây viêm cầu thận
+ Các cầu thận còn lại làm việc quá tải, suy thoái dần, dẫn đến suy thận toàn bộ

Hoạt động hấp thụ lại và bài tiết tiếp của ống thận cũng có thể kém hiệu quả hoặc ách tắc do:

+ Các tế bào ống thận do làm việc quá sức, bị thiếu oxi, bị đầu đọc nhẹ nên làm việc kém hiệu quả hơn bình thường
+ Các tế bào ống thận bị tổn thương do đói oxi lâu dài, do bị đầu đọc bởi các chất độc. Từng mảng tế bào ống thận có thể bị sưng phồng làm tắc ống thận hoặc thậm chí bị chết và rụng làm cho nước tiểu trong ống hòa thẳng vào máu.

Hoạt động bài tiết nước tiểu có thể bị ách tắc do sỏi hay viêm:

+ Các chất vô cơ và hữu cơ trong nước tiểu như axit uric, canxi, photphat, oxalat, xistein….có thể bị kết dính ở nồng độ quá cao và độ pH thích hợp tạo nên những viên sỏi làm tắc nghẽn đường dẫn nước tiểu.
+ Bể thận, ống dẫn nước tiểu, bóng đái và ống đái có thể bị viêm do vi khuẩn theo đường bài tiết nước tiểu đi lên gây ra.
Khi các cầu thận bị viêm và suy thoái có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như thế nào về sức khỏe?

Khi các cầu thận bị viêm và suy thoái có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe đó là: Quá trình lọc máu bị ngừng trệ-> Các chất cặn bã và chất đọc bị tích tụ trong máu -> Biểu hiện sớm nhất là cơ thể bị phù, tiếp theo là suy thận toàn bộ dẫn đến hôn mê và chết.

Khi các tế bào ống thận làm việc kém hiệu quả hay bị tổn thương có thể dẫn đến hậu quả ntn về sức khỏe?

Khi các tế bào ống thận làm việc kém hiệu quả -> Quá trình hấp thụ lại các chất cần thiết và bài tiết tiếp các cặn bã độc hại bị giảm -> Môi trường trong thay đồi-> Môi trường trong bị biến đổi ->Trao đổi chất bị rối loạn -> Ảnh hưởng bất lợi đến sức khỏe
Khi các tế bào ống thận bị tổn thương có thể làm tắc ống thận hay nước tiểu hòa thẳng vào máu-> Gây đầu độc cơ thể với những biểu hiện tương tự trường hợp suy thận.

Khi đường dẫn nước tiểu bị nghẽn bởi sỏi có thể ảnh hưởng thế nào tới sức khỏe?

Khi đường dẫn nước tiểu bị nghẽn bởi sỏi, gây tình trạng bí tiểu hay không đi tiểu được-> người bệnh đau dữ dội có thể kèm theo sốt-> Nếu không được cấp cứu kịp thời có thể nguy hiểm đến tính mạng

Cơ sở khoa học và thói quen sống khoa học:

STT	Các thói quen sống khoa học	Cơ sở khoa học
1	Thường xuyên giữ vệ sinh toàn cơ thể, cũng như cho hệ bài tiết nước tiểu	Hạn chế tác hại của các vi sinh vật gây bệnh
2	Khẩu phần ăn uống hợp lí:
	- Không ăn thức ăn quá nhiều protein, quá mặn, quá chua, quá nhiều chất tạo sỏi	- Không để thận làm việc quá nhiều và hạn chế khả năng tạo sỏi
	- Không ăn thức ăn ôi thiu, quá nhiều chất độc hại	- Hạn chế tác hại của các chất độc
	- Uống đủ nước	- Tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình lọc máu được liên tục
3	Khi muốn đi tiểu thì nên đi ngay, không nên nhịn lâu	- Tạo điều kiện thuận lợi cho sự tạo thành nước tiểu được liên tục
		- Hạn chế khả năng tạo sỏi ở bóng đái