Phép lai một cặp tính trạng

Chủ nhật - 01/11/2020 04:41

Dạng 1: Xác định kết quả ở F1, F2
Phương pháp giải:
B1: Xác định tính trạng trội, lặn( có thể không có bước này nếu như bài đã cho).
B2: Quy ước gen
B3:Xác định kiểu gen.
B4: Viết sơ đồ lai và kết quả

Bài tập vận dụng
Bài 1: Ở cà chua, dạng quả do một cặp gen quy định. Lai cây quả tròn với cây quả bầu dục, ở F₁ thu được 100% cây quả tròn. Tiếp tục cho các cây F₁ lai với nhau để được F₂, viết sơ đồ lai từ P đến F₂. Biết không có đột biến xảy ra.
Hướng dẫn giải:
Bước 1: Ở F₁ 100% quả tròn

quả tròn trội so với quả bầu dục.
Bước 2: Quy ước gen: Gen A quy định quả tròn,
                                     Gen a quy định quả bầu dục.
Bước 3: Vì F₁ đồng tính à   P_t/c, có các KG đồng hợp (AA và aa).
Bước 4: Sơ đồ lai từ P đến F₂:

Bài 2: Ở cà chua thụ phấn cây quả tròn với cây quả bầu dục, ở F₁ thu được 100% cây quả tròn. Tiếp tục cho các cây F₁ lai với nhau .
a. Xác định kết quả thu được ở F₂.
b. Lấy các cây thu được ở F₂ tự thụ phấn với nhau. Xác định kết quả ở F₃.
Hướng dẫn giải:
Bước 1: Ở F₁ 100% quả tròn

quả tròn trội so với quả bầu dục.
Bước 2: Quy ước gen: Gen B quy định quả tròn,
Gen b quy định quả bầu dục.
Bước 3: Vì F₁ đồng tính à P_t/c, có các KG đồng hợp (BB và bb).

Bài tập 3: Cho hai nòi chuột thuần chủng lông dài và lông ngắn giao phối với nhau , F₁ thu được toàn chuột lông dài.
a. Xác định kiểu gen F₁.
b. Đem chuột lai F₁ giao phối với chuột lông ngắn. Xác định tỉ lệ phân tính ở F₂.
Hướng dẫn giải:
a. 100% chuột lông dài
b. 50% chuột lông dài : 50 % chuột lông ngắn
Dạng 2: Dựa vào kiểu hình để xác định kiểu gen của bố, mẹ
Phương pháp giải:
B1: Xác định tính trạng trội, lặn( có thể không có bước này nếu như bài đã cho).
B2: Quy ước gen
B3:Xác định kiểu gen( dựa vào kiểu hình lặn ở đời con hoặc cháu)
B4: Viết sơ đồ lai và kết quả
Bài tập vận dụng
Bài tập 1: Ở người, thuận tay phải do gen trội (F), thuận tay trái do gen lặn (f). Cặp gen này nằm trên nhiễm sắc thể thường. Trong một gia đình, bố và mẹ đều thuận tay phải, con gái của họ thuận tay trái. Biết không có đột biến xảy ra.
Xác định kiểu gen của bố mẹ.
Hướng dẫn giải:
- Xác định kiểu gen
Bố : thuận tay phải( F _-)
Mẹ : thuận tay phải( F _-)
Con gái của họ thuận tay trái là tính trạng lặn có kiểu gen ff . trong đó 1 gen f nhận từ bố và 1 gen f nhận từ mẹ.
- Vậy bố và của mẹ có kiểu gen dị hợp Ff.

Bài tập 2: Ở mèo tính trạng lông ngắn trội hoàn toàn so với lông dài. Đem lai mèo đực với 3 mèo cái có kiểu gen khác nhau:
- Với mèo cái thứ nhất(A) lông dài thì được mèo con lông ngắn.
- Với mèo cái thứ hai (B) lông ngắn thì được mèo con lông ngắn.
- Với mèo cái thứ ba (C) lông ngắn thì được mèo con lông dài.
a. Xác định kiểu gen của mèo đực và 3 mèo cái A, B, C
b.Viết sơ đồ lai minh họa
Hướng dẫn giải:
a. Xác định kiểu gen của mèo đực và 3 mèo cái A, B, C
- Ở mèo tính trạng lông ngắn trội hoàn toàn so với lông dài
Quy ước: Gen A quy định lông ngắn
Gen a quy định lông dài

Bài tập 3: Ở người mắt nâu(B) mắt xanh (b) . Trong một gia đình bố mắt nâu, mẹ mắt xanh có 2 người con: Con trai mắt nâu và con gái mắt xanh .
Xác định kiểu gen của gia đình trên.
Hướng dẫn giải:
Bố ( Bb),       Mẹ ( bb) , con trai( Bb) , con gái( bb)
Dạng 3: Dựa vào tỉ lệ kiểu hình để xác định kiểu gen của bố, mẹ
Phương pháp giải:
B1: Xác định tính trạng trội, lặn( có thể không có bước này nếu như bài đã cho).
B2: Quy ước gen
B3:Xác định kiểu gen( dựa vào tie lệ các kiểu hình ): 100%;    3:1;    1:1
B4: Viết sơ đồ lai và kết quả
Bài tập vận dụng
Bài tập 1: ở chuột, gen qui định hình dạng lông nằm trên NST thường. Cho giao phối giữa 2 chuột với nhau thu được F₁ là 45 chuột lông xù và 16 chuột lông thẳng.
a. Giải thích kết quả và lập sơ đồ cho phép lai nói trên?
b. Nếu tiếp tục cho chuột có lông xù giao phối với nhau thì kết quả sẽ như thế nào?
Hướng dẫn giải:
a.
- Xét kết quả F₁ : chuột lông xù : chuột lông thẳng = 46 : 16 ≈ 3:1
Đây là tỉ lệ của định luật phân tính, tính trội hoàn toàn => Lông xù là tính trạng trội hoàn toàn so với tính trạng lông thẳng.
- Qui ước: A: lông xù; a: lông thẳng.
- F₁ có tỉ lệ kiểu hình 3:1 =>
P đều có KG dị hợp: Aa(lông xù) x Aa (lông xù)
- Sơ đồ lai minh họa:
          P: (lông xù)         Aa     x        Aa (lông xù)
          G:                A, a             A, a
          F₁:     AA : Aa : Aa: aa
          + KG: 1AA : 2Aa : 1aa
          + KH: 3 chuột lông xù : 1 chuột lông thẳng.
b.
- Trường hợp 1:     P: (lông xù) AA    x       AA (lông xù)
                             G:               A                A
                             F₁:     AA
                             + KG: 100% AA
                             + KH: 100% lông xù.
- Trường hợp 2:     P: (lông xù) AA    x       Aa (lông xù)
                             G:               A                A, a
                             F₁:     AA : Aa
                             + KG: 1AA : 1Aa
                             + KH: 100% lông xù.
- Trường hợp 3:     P: (lông xù) Aa     x       Aa (lông xù)
                             G:               A,a              A, a
                             F₁:     AA : Aa : Aa : aa
                             + KG: 1AA : 2Aa : 1aa
                             + KH: 3 lông xù: 1 lông thẳng.
Bài tập 2: Ở cà chua tính trạng quả tròn trội hoàn toàn so với quả bầu dục.
a. Muốn ngay F₁xuất hiện tỉ lệ 1 quả tròn: 1 quả bầu dục thì bố ,mẹ phải có kiểu gen như thế nào?
Hướng dẫn giải:
a. Xác định kết quả ở F₁
- Xác định trội - lặn: quả tròn trội hoàn toàn so vớ quả dài( bài ra)
- Quy ước: gen T -   quả tròn
                  gen t - quả bầu dục
- Xác định kiểu gen: Muốn ngay F₁ xuất hiện tỉ lệ 1: 1 đây là tỉ lệ cảu phép lai phân tích => Kiểu gen của bố dị hợp và mẹ đồng hợp lặn hoặc ngược lại)
=> Cây bố : quả tròn (Tt )
       Cây mẹ : quả bầu dục (tt)

Bài tập 3 : Đem thụ phấn 2 thứ lúa hạt tròn và hạt dài với nhau, ở F₁ thu được 100% lúa hạt tròn và F₂ thu được 768 cây lúa hạt tròn và 250 cây lúa hạt dài.
a. Giải thích kết quả trên. Viết sơ đồ lai từ P đến F2.
b. Làm thế nào để xác định được lúa hạt tròn thuần chủng hay không ?
Học sinh tự giải :
a. A A x   a a                            b. Lai phân tích
Dạng 4 : Bài toán tạp giao
Bài tập 1 : Ở đậu Hà Lan, tính trạng hạt vàng là trội hoàn toàn so với tính trạng hạt xanh. Khi cho cây hạt vàng lai với cây hạt xanh được F₁ phân li theo tỉ lệ 1 cây hạt vàng : 1 cây hạt xanh. Sau đó cho các cây F₁ tạp giao với nhau thì kết quả về kiểu gen, kiểu hình ở F₂ sẽ như thế nào ? Biết rằng gen qui định tính trạng nằm trên nhiễm sắc thể thường. (Đề thi HSG Tỉnh 2005 - 2006)
Hướng dẫn giải:
- Qui ước: Gen A: hạt vàng, gen a: hạt xanh.
- F₁ phân li theo tỉ lệ 1 cây hật vàng : 1 cây hạt xanh là kết quả của phép lai phân tích suy ra cây hạt vàng đem lai có kiểu gen dị hợp Aa.
- Sơ đồ lai:
           P           Aa (cây hạt vàng) x aa (cây hạt xanh)
          G          A , a                            a
           F₁    KG:       1Aa      :      1aa
                  KH: 1 cây hạt vàng : 1 cây hạt xanh
- Cho F₁ tạp giao ta có các phép lai sau:
      Phép lai 1    Aa x Aa (chiếm 1/4 tổng số phép lai )
      Phép lai 2    Aa x aa (chiếm 2/4 tổng số phép lai )
      Phép lai 3    aa x aa (chiếm 1/4 tổng số phép lai )
- Kết quả F₂ :
      Phép lai 1: 1/4 (Aa x Aa)
      F₂ : KG: 1/4 (1/4 AA : 2/4 Aa : 1/4 aa) = 1/16 AA : 2/16 Aa : 1/16 aa
            KH: 3/16 cây hạt vàng : 1/16 cây hạt xanh
      Phép lai 2: 2/4 (Aa x aa)
      F₂ : KG: 2/4(1/2 Aa : 1/2 aa) = 2/8 Aa : 2/8 aa
             KH: 1/2 cây hạt vàng : 1/2 cây hạt xanh
      Phép lai 3: 1/4 (aa x aa)
      F₂ : KG:   1/4 aa
             KH: 100% cây hạt xanh
--> Tỉ lệ chung ở F₂ : KG: 1/16 AA : 6/16 Aa : 9/16 aa
                                   KH: 7 cây hạt vàng : 9 cây hạt xanh
Bài 2: Ở đậu Hà lan, gen A trội hoàn toàn quy định hạt màu vàng, gen lặn a quy định hạt màu xanh. Cho cây mọc từ hạt vàng thuần chủng thụ phấn với cây mọc từ hạt xanh để được F₁, tiếp tục lấy hạt của cây F₁đem gieo để được cây F₂. Biết không xảy ra đột biến.
a) Hãy xác định tỉ lệ màu hạt của các cây thế hệ F₁ và cây thế hệ F₂.
Hướng dẫn giải:
a) Xác định tỉ lệ màu hạt của các cây thế hệ F₁ và cây thế hệ F₂.
- Hạt của cây ở thế hệ P (thế hệ F₁): Toàn hạt màu vàng

Cây hạt màu vàng có KG AA, cây hạt xanh có KG aa, hạt thu được có KG dị hợp (Aa) sẽ thành cây F₁.
- Cây F₁tự thụ phấn: F₁: Aa

1/4 AA: 2/4 Aa : 1/4 aa.
Hạt của cây F₁(là thế hệ F₂) có 2 loại màu, tỉ lệ 3/4vàng : 1/4 xanh, sẽ thành cây F₂.
- Các cây F₂qua tự thụ phấn:
Cây AA cho: 1/4 (AA

AA ) = 1/4 AA .
Cây Aa cho: 1/2 (Aa

Aa) = 1/8 AA : 1/4 Aa : 1/8 aa
Cây aa cho: 1/4 (aa

aa)      = 1/4 aa.
Hạt của các cây F₂ (là thế hệ F₃) có TLKG : 3/8 AA : 2/8 Aa : 3/8 aa
                                                          TLKH : 5 màu vàng: 3 màu xanh.
Bài 3: Ở cà chua quả tròn ( A) trội hoàn toàn so với quả dài (a). Khi lai cà chua quả tròn với nhau, F₁ được toàn cà chua quả tròn . Cho F₁ giao phấn với nhau, F₂ xuất hiện có cả cà chua quả tròn và quả dài. Lập sơ đồ lai từ P đến F₂
Hướng dẫn giải:
Theo bài ra F₂ có cả cà chua quả tròn và quả dài. Chứng tỏ P không thuần chủng
Vậy P có kiểu gen là:
    P:      A A( quả tròn)       x         A a( quả tròn )
   G:          A                                     A,     a
   F₁:   Kiểu gen       ½ A A: ½ A a
           Kiểu hình : 100% quả tròn
Cho   F₁ giao phấn xảy ra các trường hợp sau
   F₁ :      ½ A A     x          ½ A A
                ½ AA      x           ½ A a
                ½ A a       x          ½ A A
                 ½ A a      x           ½ A a
( HS tự viết sơ đồ lai)
F₂ có TLKG : 9 AA : 6 Aa : 1 aa
           TLKH : 16 tròn : 1 dài