CÁC NƯỚC CHÂU PHI

Thứ ba - 24/11/2020 09:35

1. Những nét chung
* Khái quát: Châu Phi có diện tích 30,3 triệu km2, với 57quốc gia, dân số khoảng 800 triệu người (2000), có nhiều lâm thổ sản tài nguyên thiên nhiên phong phú

* Quá trình đấu tranh giành độc lập dân tộc.
- Trước chiến tranh thế giới thứ hai, hầu hết các nước châu Phi là thuộc địa của các nước đế quốc phương Tây.
- Từ sau chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân giành độc lập dân tộc ở châu Phi lên cao, đầu tiên và nổ ra sớm nhất ở Bắc Phi, nơi có trình độ phát triển cao hơn các vùng khác ở châu lục này. Mở đầu là thắng lợi của cách mạng Ai Cập lật đổ chế độ quân chủ và tuyên bố thành lập nước cộng hoà Ai Cập 18-6-1953.
- Tiếp đó là cuộc đấu tranh vũ trang kéo dài từ năm 1954-1962 của nhân dân An- giê- ri giành thắng lợi, lật đổ ách thống trị của thực dân Pháp.
- Trong năm 1960, 17 nước châu phi giành được độc lập, từ đó hệ thống thuộc địa của các đế quốc lần lượt tan rã, các dân tộc châu Phi giành được độc lập chủ quyền.
(Năm 1975 các nước Mô- dăm- bích, Ăng- gô- la lật đổ được ách thống trị của thực dân Bồ Đào nha.
Từ năm 1980 nhân dân Rô- đê- đi- a và Tây nam Phi đã dành thắng lợi trong cuộc xóa bỏ chế độ PBCT tuyên bố thành lập nước cộng hòa Dim- ba- bu- ê và cộng hòa Na- mi- bi- a.
Đặc biệt năm 1993 tại Nam Phi đã chính thức xóa bỏ chế độ PBCT. Tháng 4/1994 cuộc tổng tuyển cử tự do đã diễn ra và Man- đê- la trở thành vị tổng thổng da đen đầu tiên của cộng hòa Nam Phi.)
-năm 1960 tạo nên một bước chuyển biến vô cùng to lớn, 17 nước châu phi giành độc lập,
→ Đây là thắng lợi có ý nghĩa lịch sử đánh dấu sự sụp đổ hoàn toàn của CNTD.
→ Nguồn cổ vũ to lớn để phong trào giải phóng dân tộc đi đến thắng lợi cuối cùng.
* Công cuộc xây dựng đất nước
- Sau khi giành được độc lập, các nước châu Phi bắt tay vào công cuộc xây dựng đất nước phát triển kinh tế và đạt được nhiều thành tích, nhưng nhìn chung, bộ mặt của châu Phi chưa được thay đổi một cách căn bản.
* Khó khăn thách thức với Châu Phi hiện nay.
Nét nổi bật của Châu Phi hiện nay là luôn trong tình thế bất ổn:
- Xung đột, nội chiến. (từ 1987 đến năm 1997 có tới 14 cuộc xung đột và nội chiến ở Ru an đa, có 800 nghìn người chết và 1,2 triệu người phải lang thang, chiếm 1/10 dân số.
- Đói nghèo, nợ nần chồng chất và bệnh tật
Hiện nay Châu Phi có 57 quốc gia nhưng 32 nước xếp vào nhóm nghèo nhất thế giới , 2/3 dân số Châu Phi không đủ ăn, 1/4 dân số đói kinh niên (150 triệu người)
- Tỉ lệ tăng dân số cao nhất thế giới
- Tỉ lệ người mù chữ cao nhất thế giới
- Đầu thập kỷ 90 Châu phi nợ nần chồng chất(300 tỉ USD không có khả năng trả nợ)
- Lục địa của bệnh AIDS
- Cạn kiệt tài nguyên
- Trong những năm gần đây cùng với sự giúp đỡ của cộng đồng quốc tế các nước châu Phi đã tích cực tìm kiếm các giải pháp để giải quyết xung đột, khắc phục khó khăn về kinh tế, thành lập các tổ chức liên minh khu vực (AU) nhằm xoá bỏ nghèo nàn lạc hậu.
2. Cộng hoà Nam Phi.
* Nguyên nhân:
...Năm 1961, liên bang Nam Phi rút ra khỏi Liên Hiệp Anh và tuyên bố là nước cộng hoà Nam Phi nhưng trên thực tế đa số người da đen ở đây vẫn phải sống cơ cực, tủi nhục dưới chế độ phân biệt chủng tộc (A- Phác –Thai) của chính quyền da trắng. Do đó phong trào đấu tranh của người da đen, da màu ở đây diễn ra mạnh mẽ.
* Phong trào đấu tranh:
- Từ sau chiến tranh thế giới thứ hai cuộc đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc ở Nam Phi đã phát triển thành một cao trào cách mạng rộng lớn dưới sự lãnh đạo của tổ chức Đại Hội Dân tộc Phi ANC
- Với tinh thần đấu tranh bền bỉ, kiên cường, lại được cộng đồng quốc tế ủng hộ, cuộc đấu tranh của người Nam Phi đã giành được thắng lợi to lớn, chính quyền của người da trắng đã phải tuyên bố xoá bỏ chế độ phân biệt chủng tộc vào 1993 và trả tự do cho lãnh tụ ANC: Nen- Xơn- Man- Đê- La sau 27 năm cầm tù.
- Sau cuộc bầu cử đa chủng tộc đầu tiên ở Nam Phi tháng 4 – 1994, Nen- Xơn Man- Đê- La trở thành tổng thống da đen đầu tiên trong lịch sử nước này
* Ý nghĩa lịch sử.
- Chế độ phân biệt chủng tộc đã bị xoá bỏ ngay tại sào huyệt cuối cùng sau hơn ba thế kỷ tồn tại. Đất nước Nam Phi bước sang một thời kỳ phát triển mới.
- Tạo điều kiện để chính phủ mới ở Nam Phi đưa ra chiến lược kinh tế vĩ mô nhằm phát triển kinh tế đất nước, xoá bỏ tình trạng nghèo nàn lạc hậu và yếu kém của nền kinh tế.
- Chấm dứt hoàn toàn sự thống trị của chủ nghĩa thực dân và hệ thống thuộc địa của chúng trên thế giới.
MỘT SỐ DẠNG BÀI TẬP
Câu 1 .Vì sao từ những năm 50 của thế kỉ XX phong trào giải phóng dân tộc ở châu Phi lại phát triển mạnh mẽ ? Nêu những thành quả của cuộc đấu tranh giành độc lập của nhân dân châu Phi sau Chiến tranh thế giới thứ hai.

a) Từ những năm 50 của thế kỉ XX phong trào giải phóng dân tộc ở châu Phi lại phát triển mạnh mẽ vì:

- Sự kết thúc Chiến tranh thế giới thứ hai cũng như những thay đổi về tình hình quốc tế sau chiến tranh đã thúc đẩy phong trào giải phóng dân tộc tại châu Phi phát triển.

- Thất bại của chủ nghĩa phát xít, sự suy yếu của Anh và Pháp, hai quốc gia thống trị nhiều vùng thuộc địa tại châu Phi tạo điều kiện thuận lợi cho cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân châu Phi.

- Thắng lợi của phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á, trước hết là của Trung Quốc, Việt Nam,... đã cổ vũ cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc ở châu Phi.

- Sau chiến tranh, lực lượng cách mạng ở châu Phi đã có sự trưởng thành vượt bậc : Tổ chức thống nhất châu Phi ra đời; giai cấp tư sản ngày càng trưởng thành và nhanh chóng nắm lấy ngọn cờ lãnh đạo cách mạng; nhân dân châu Phi đã tận dụng mọi thời cơ để tổ chức đấu tranh với nhiều hình thức.... Vì vậy phong trào đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân đã diễn ra sôi nổi ở châu lục này.

b) Thành quả của cuộc đấu tranh giành độc lập của nhân dân châu Phi …

- Khởi đầu là thắng lợi của cuộc binh biến ở Ai Cập năm 1952 đưa tới sự thành lập nước Cộng hòa Ai Cập năm 1953. Tiếp đó là thắng lợi của cuộc đấu tranh vũ trang của nhân dân An-giê-ri từ năm 1954 đến năm 1962... Đặc biệt năm 1960, được gọi là “Năm châu Phi” với sự kiện 17 nước ở lục địa này tuyên bố độc lập..

- Giữa những năm 70 của thế kỉ XX, Bồ Đào Nha đã tuyên bố trao trả độc lập cho Ghi-nê-Bít-xao (9-1974), Mô-dăm-bích (6-1975) và Ăng-gô-la (11-1975). Đây là thắng lợi quan trọng trong phong trào giải phóng dân tộc ở châu Phi.

- Nhân dân châu Phi đã giành thắng lợi trong cuộc đấu tranh xóa bỏ chế độ phân biệt chủng tộc: Chính quyền của người da đen đã được thành lập ở Rô-đê-di-a năm 1980 (nay là Cộng hòa Dim-ba-bu-ê) và ở Tây Nam Phi năm 1990 (nay là Cộng hòa Na-mi-bi-a). Đặc biệt là ở Cộng hòa Nam Phi, năm 1993 chế độ phân biệt chủng tộc đã bị xóa bỏ sau hơn ba thế kỉ tồn tại. Đây là một thắng lợi có ý nghĩa lịch sử, đánh dấu sự sụp đổ hoàn toàn của chủ nghĩa thực dân.

Câu hỏi 2: Phong trào gpdt Châu Phi từ năm 1945 đến nay phát triển và thắng lợi như thế nào? Hiện nay trong công cuộc khôi phục kinh tế, xã hội của các nước Châu Phi còn gặp những khó khăn gì? Nguyên nhân cơ bản dẫn đến khó khăn đó             ?
Hướng dẫn trả lời:
- Tình hình chung :
+ Sau chiến tranh thế giới thứ 2, phong trào giải phóng dân tộc bùng nổ ở Châu Phi, sớm nhất là Bắc Phi ( Ai Cập, Agiêri)
+ 1960 có 17 nước giành độc lập “ Năm Châu Phi”. Trong năm này, 17 nước châu phi giành được độc lập, từ đó hệ thống thuộc địa của các đế quốc lần lượt tan rã, các dân tộc châu Phi giành được độc lập chủ quyền.
         + Năm 1975 các nước Mô- dăm- bích, Ăng- gô- la lật đổ được ách thống trị của thực dân Bồ Đào nha.
          + Từ năm 1980 nhân dân Rô- đê- đi- a và Tây nam Phi đã dành thắng lợi trong cuộc xóa bỏ chế độ PBCT tuyên bố thành lập nước cộng hòa Dim- ba- bu- ê và cộng hòa Na- mi- bi- a.
         + Đặc biệt năm 1993 tại Nam Phi đã chính thức xóa bỏ chế độ PBCT. Tháng 4/1994 cuộc tổng tuyển cử tự do đã diễn ra và Man- đê- la trở thành vị tổng thổng da đen đầu tiên của cộng hòa Nam Phi.)→ Đây là thắng lợi có ý nghĩa lịch sử đánh dấu sự sụp đổ hoàn toàn của CNTD.
+ Sau khi độc lập các nước ra sức xây dựng phát triển kinh tế
- Hiện nay:+ Sau khi dành được độc lập, các nước châu Phi ra sức bắt tay vào xây dựng phát triển đất nước, đã thu được   nhiều thành tích, nhưng vẫn chưa đủ sức làm thay đổi một cách căn bản bộ mặt của châu Phi
+ Nhiều nước châu Phi vẫn nằm trong tình trạng đói nghèo lạc hậu, bệnh tật, mù chữ, bùng nổ dân số, chính trị không ổn định., các cuộc xung đột nội chiến vẫn thường xuyên xảy ra.
- Có nhiều nguyên nhân đưa đến tình trạng đó, nhưng chia rẽ, xung đột nội chiến đã và đang làm cho các nước châu Phi lâm vào thảm họa đau thương
- Trong những năm gần đây các nước châu Phi đã tích cực tìm kiếm giải pháp, đề ra cải cách nhằm giải quyết các xung đột, khắc phục khó khăn về tài chính, thành lập một tổ chức thống nhất Châu Phi thành lập (Liên minh Châu Phi AU).
Câu hỏi 3. Cuộc đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc Apacthai ở Nam Phi đạt được thắng lợi ra sao? Ý nghĩa lịch sử ?
Hướng dẫn trả lời:
- Cuộc đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc:
+ Trong hơn 3 thế kỉ chính quyền thực dân da trắng thực hiện chính sách phân biệt chủng tộc tàn bạo ở Nam Phi ( chủ nghĩa Apacthai).
+ Nhân dân Nam Phi kiên trì đấu tranh đòi thủ tiêu chế độ phân biệt chủng tộc dưới sự lãnh đạo của “Đại hội dân tộc Phi ANC”
+ Từ 1990 đến nay đấu tranh giành nhiều thắng lợi:
+ Năm 1993 chính quyền da trắng tuyên bố xóa bỏ chế độ Apacthai.
+ Ông Nenxơn Manđêla được trả tự do sau 27 năm bị cầm tù.
+ 5/1994 ông Nenxơn trở thành tổng thống người da đen đầu tiên ở Nam Phi.
+ Năm 1996 chính quyền mới đề ra chiến lược kinh tế vĩ mô nhằm phát triển sản xuất, giải quyết việc làm và cải thiện đời sống nhân dân.
- Ý nghĩa:+Chế độ phân biệt chủng tộc Apacthai bị xóa bỏ.
+ Xóa bỏ sự vi phạm nghiêm trọng về nhân quyền.
+ Là cơ sở quan trọng để nhân dân Nam Phi đoàn kết và xây dựng đất nước.
Câu hỏi 4: Các giai đoạn phát triển và đặc điểm của phong trào giải phóng dân tộc ở châu Phi từ sau chiến tranh thế giới hai:
a- Những nét chung:
-57 quốc gia lớn nhỏ. Diện tích: 30,3 triệu km2. Dân số: Khoảng 839 triệu người (2002).
_ Là châu lục giàu tài nguyên, nhiều nông sản quý, là cái nôi của nhân loại, nhưng do hậu quả chính sách thống trị và vơ vét của chủ nghĩa thực dân qua nhiều thế kỷ, châu Phi trở nên nghèo nàn, lạc hậu rất nhiều so với các châu lục khác, được mệnh danh "thế giới thứ ba của thế giới thứ ba".
_ Trước chiến tranh thế giới thứ hai, châu Phi được gọi là "lục địa ngủ kỹ". Sau CTTG2, tiếp theo châu Á, là một trung tâm của phong trào đấu tranh giải phĩng dân tộc thế giới, châu Phi trở thành “lục địa mới trổi dậy” trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc, giành độc lập dân tộc.
b- Các giai đoạn phát triển và thắng lợi của phong trào GPDT từ 1945 - nay:
Gồm 4 giai đoạn lớn:
_ 1945 - 1954: Phong trào bùng nổ đầu tiên ở Bắc Phi với thắng lợi mở đầu ở Ai Cập lật đổ nền quân chủ (vương triều Pharúc) và nền thống trị thực dân Anh, thành lập nước cộng hòa Ai Cập (18-6-1953).
_ 1954 - 1960: Chiến thắng Điện Biên Phủ của Việt Nam (1954) đã góp phần cổ vũ cuộc đấu tranh GPDT của nhân dân Bắc và Tây Phi. Mở đầu là cuộc đấu tranh của nhân dân Angiêri (11-1954). Sau đó nhiều quốc gia đã giành độc lập (Tuynidi, Ma Rốc, Xu Đăng, Gana, Ghinê). Đến 1960, hầu hết Bắc và Tây Phi giành độc lập .
_ 1960 - 1975: Năm 1960 là "Năm châu Phi" với sự kiện 17 nước ở Tây, Đông và Trung Phi giành độc lập. Tiếp đó, thắng lợi của nhân dân Angiêri (3-1962), Êtiôpi (1974), Mô dăm bích (1975) và đặc biệt thắng lợi của cách mạng Angôla dẫn đến việc ra đời của nước cộng hòa Angôla (11-1975), đánh dấu sự sụp đổ về cơ bản hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa thực dân cũ ở châu Phi.
_ 1975 - 2000: Giai đoạn hoàn thành cuộc đấu tranh đánh đổ nền thống trị thực dân cũ giành ĐLDT với sự ra đời của nước cộng hòa Namibia (3-1991). Đây cũng là giai đoạn ND Nam Phi giành thắng lợi trong cuộc đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc Apacthai. Cuối tháng 4-1994, lần đầu tiên trong lịch sử, Nam Phi tiến hành tuyển cử DC không phân biệt chủng tộc.
c- Đặc điểm phong trào GPDT ở châu Phi:
_ Các nước châu Phi thành lập được Tổ chức Thống nhất châu Phi (OAU - 1963) giữ vai trò quan trọng trong việc phối hợp hành động và thúc đẩy sự nghiệp đấu tranh CM. (Hiện nay đang xúc tiến thành lập Liên minh châu Phi – AU).
_ Lãnh đạo phong trào CM hầu hết đều do các chính đảng hoặc tổ chức chính trị của giai cấp tư sản dân tộc. Giai cấp vô sản châu Phi chưa trưởng thành
_ Hình thức chủ yếu: đấu tranh chính trị hợp pháp, thương lượng để các nước phương Tây công nhận độc lập.
_ Mức độ độc lập và sự phát triển của các nước sau độc lập không đều nhau. (vùng châu Phi xích đạo chậm, còn vùng Bắc Phi phát triển nhanh chóng).
d- Những khó khăn hiện nay:
_ Sự xâm nhập của chủ nghĩa thực dân mới; sự vơ vét, bóc lôït kinh tế của các cường quốc phát triển phương Tây.
- Nợ nước ngoài nhiều, đói, bệnh tật, thất học. Bùng nổ dân số. Xung đột sắc tộc, tôn giáo.
* Bài tập về nhà:
1. Nêu những nét chính về cuộc đấu tranh của nhân dân châu Phi sau CT tg hai?
2. Theo em hiện nay châu Phi đang gặp phải những khó khăn gì trong công cuộc phát triển kinh tế xã hội đất nước?
3. Nêu những nét chính về cuộc đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc ở cộng hoà Nam Phi? Kết quả